انسان های خدا پرست آفریدگارشان را با اوصافی می شناسند، از جمله این که او اهل کرم و بخشش است، از این رو بر این باوریم که خداوند چیزی را بندگانش به آن نیازمندند برای آنان کم نگذاشته است.

امدادها و کمک ها خداوند شامل دو بخش است.

1. بخشی که شامل تمام موجودات می شود؛ زیرا خداوند به هر موجودى آنچه لازمه آفرینش او بوده، داده، و سپس او را در مراحل هستى رهبرى و هدایت فرموده است. خداوند در قرآن می فرماید: "گفت: پروردگار ما همان کس است که به هر موجودى آنچه لازمه آفرینش او بوده است داده، و سپس او را در مراحل هستى رهبرى و هدایت فرموده است".[1]

در این سخن کوتاه، موسى (ع) از جانب خداوند اشاره به دو اصل اساسى از آفرینش و هستى می‌‏کند که هر یک دلیل مستقل و روشنى براى شناسایى پروردگار است:

نخست این که خداوند به هر موجودى آنچه نیاز داشته، بخشیده است.

اگر ما اندکى در باره گیاهان و جاندارانى که در هر منطقه‌‏اى زندگى می‌‏کنند، اعمّ از پرندگان، حیوانات دریایى، حشرات، خزندگان دقت کنیم، خواهیم دید که هر کدام هماهنگى کامل با محیط خود دارند و آنچه که برای زندگی مادیشان به آن نیاز دارند در اختیارشان قرار داده است.

ساختمان پرندگان آن چنان است که از نظر شکل، وزن و حواسّ مختلف آنها را براى پرواز آماده می‌کند، و ساختمان جانوران اعماق دریاها نیز همین گونه است.

مرحله پس از آن مسئله هدایت و رهبرى موجودات است که قرآن آن را با کلمه "ثم" در درجه بعد از تأمین نیازمندی ها قرار داده است.

ممکن است کسى یا چیزى وسائل حیاتى را در اختیار داشته باشد، امّا طرز استفاده از آن را نداند، مهمّ آن است که به طرز کاربرد آنها آشنا باشد، و این همان چیزى است که ما در موجودات مختلف به خوبى می‌‏بینیم که چگونه هر کدام از آنها نیروهایشان را دقیقاً در مسیر ادامه حیاتشان به کار می‌‏گیرند، چگونه لانه می سازند، تولید مثل می‌‏کنند، فرزندان خود را پرورش می دهند، و از دسترس دشمنان مخفى می‌‏شوند، و یا به مبارزه با دشمن برمی‌‏خیزند.

2. کمک هایی که مخصوص انسان ها است که خود به دو بخش تقسیم می شود.

یک. مربوط به امور مادی است: در این بخش رحمانیت خداوند اقتضا می کند که یاریش تمام انسان ها را شامل شود؛ به این معنا که خداوند برای دست یابی به هدف آفرینش با ارسال پیامبران[2] تا رساندن باران و ... راه رسیدن به کمال را به همه آموخته است، حجّت را بر بندگانش تمام نموده و راه هرگونه بهانه ای را بر آنها بسته است و این مکلّف است که باید در این مجال، فرصت را غنیمت شمرده و از موقعیت به دست آمده استفاده نماید و به راه درست رهنمون شود. خداوند در قرآن می فرماید: "إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبِیلَ إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً".[3]

" کلمه "دایت" به معناى ارائه طریق است، نه رساندن به مطلوب، و مراد از "سبیل"، آن مسیرى است که آدمى را به غایت مطلوب برساند، و غایت مطلوب همان حق است.[4]

دو. کمک های ویژه و مخصوص: این بخش که بیشتر شامل امور معنوی و روحانی است که به نحوی تتمه و تکمله مرحله پیشین است، تنها شامل کسانی است که در مرحله قبل از کمک های معنوی و هدایت الهی به درستی استفاده نموده و خواستار مراحل بعدی و رسیدن به کمال بالاتر باشند، بنابر این بهترین شرطی که در این بخش وجود دارد این که شخص با نیّت پاک خواستار کمک، هدایت و کمال باشد و خودش نیز مقداری از راه را طی نموده باشد و در این طی طریق احیاناً به موانعی برخورد خواهد نمود و یا در تشخیص حقّ به تردید خواهد افتاد که خداوند وعده فرموده که با اعطای بصیرت و فهم او را از این تردید نجات داده و یاری خواهد نماید.

در این رابطه به چند آیه اشاره می نماییم که در صورت نیاز به شرح و تفصیل به تفاسیر مراجعه نمایید.

الف. "یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً".[5]

ب. "یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنْ تَنْصُرُوا اللَّهَ یَنْصُرْکُمْ وَ یُثَبِّتْ أَقْدامَکُمْ".[6]

ج. "وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً".[7]

د. "وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ یُسْراً".[8]

نتیجه این که کمک های خداوند در بخش مادی و معنوی تقسیم می شود که در بخش مادی همه انسان ها از کمک الهی برخوردارند چه بسا انسان های غیر مؤمن (به دلیل عدم محدودیت در به دست آوردن) از سرمایه بیشتری برخودار باشند، امّا در بخش معنوی، در راستای وعده الهی کسی که تقوای خدا داشته و دین خدا را یاری نماید از عنایات و کمک های خاص او بهره مند خواهد بود.

و انسان مؤمن بدون امداد الهی زندگی برای او جهنّم خواهد بود. از این رو می بینیم پیامبر اسلام (ص) و ائمه (ع) به خداوند عرض می کردند: "ربّ لا تکلنی الی نفسی طرفة عین أبداً".[9]