لطفا صبرکنید
بازدید
22102
22102
آخرین بروزرسانی:
1392/09/04
کد سایت
id21951
کد بایگانی
32794
نمایه
رزق طالب، مطلوب، رزق من حیث یحتسب و من حیث لا یحتسب
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث|رزق
اصطلاحات
رزق ، روزی
گروه بندی اصطلاحات
سرفصلهای قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
معنای رزق طالب و مطلوب، رزق من حیث یحتسب و من حیث لا یحتسب چیست و چه ارتباطی با هم دارند؟
پرسش
معنای رزق طالب و مطلوب، رزق من حیث یحتسب و من حیث لا یحتسب چیست و چه ارتباطی با هم دارند؟
پاسخ اجمالی
بعضى از روزیها چه انسان به دنبال آن برود، یا نرود، به سراغ او مىآیند. آیا مىتوان انکار کرد که نور آفتاب بدون تلاش ما به خانه ما مىتابد و یا باران و هوا بدون کوشش و فعالیت به سراغ ما مىشتابد؟ آیا مىتوان انکار کرد که عقل و هوش و استعدادى که از روز نخست در وجود ما ذخیره شده به تلاش ما نبوده است!؟
ولى اینگونه مواهب به اصطلاح باد آورده و یا به تعبیر صحیحتر، مواهبى که بدون تلاش، به لطف خدا، به ما رسیده اگر با تلاش و کوشش خود از آن به طور صحیحى نگهدارى نکنیم آنها نیز از دست ما خواهند رفت، و یا بىاثر مىمانند.
حدیث معروفى که از امام على(ع) نقل شده است: و اعلم یا بنى! ان الرزق رزقان رزق تطلبه و رزق یطلبک»[1] بدان فرزندم، روزى دو گونه است، یک نوع آن همان روزی هایى است که تو باید به جست وجویش برخیزى(رزق مطلوب)، و گونه دیگرش روزی هایى است که خودش در جست وجوى تو است و به سراغ تو مىآید(رزق طالب). این حدیث نیز اشاره به همین حقیقت دارد.
اینرا نیز نمىتوان انکار کرد که در پارهاى از موارد، انسان به دنبال چیزى نمىرود، ولى بر اثر یک سلسله اتفاقات، موهبتى نصیب او مىشود، این حوادث گرچه در نظر ما اتفاقی است، اما در واقع و از نظر سازمان آفرینش، حسابى در آن است. بدون شک حساب اینگونه روزیها از روزىهایى که در پرتو تلاش و کوشش به دست مىآیند جدا است، و حدیث بالا ممکن است اشاره به اینها نیز باشد.
به هر حال نکته اساسى این است که تمام تعلیمات اسلامى به ما مىگوید براى تأمین زندگى بهتر چه مادى و چه معنوى، باید تلاش بیشتر کرد، و فرار از کار به گمان مقسوم بودن روزى غلط است.[2]
آنچه مسلم است در کنار همه این بحثها، اساس و پایه کسب روزى، تلاش و فعالیت صحیح و مثبت و سازنده و دور از هر گونه افراط و تفریط است که همان روزی مطلوب و من حیث یحتسب(قابل پیشبینی) است، و اما روزىهایى که بدون تلاش به انسان مىرسد، جنبه فرعى دارد نه اساسى، و شاید به همین دلیل، على(ع) در سخنانشان در درجه اول، روزىهایى را ذکر مىکند که انسان به دنبال آن مىرود، سپس آنها که به دنبال انسان مىآید.[3]
و در کافى از محمد بن یحیى، از احمد بن محمد، و عدهاى از اصحاب ما (فرقه امامیه)، از سهل بن زیاد، از ابن محبوب، از ابى حمزه ثمالى، از امام باقر(ع) روایت آورده که گفت: رسول خدا(ص) در حجة الوداع فرمود: آگاه باشید که روح الامین به قلبم انداخت که هیچ انسانى نمىمیرد مگر وقتى که رزقش را تا حد کمال خورده و دیگر در نزد خدا رزقى نداشته باشد.
پس از خدا بترسید، و در راه به دست آوردن رزق منحرف نشوید، راه صواب را به دست گیرید، و دیر رسیدن بهرهاى از رزق، شما را به نافرمانى خدا واندارد، براى این که خداى تعالى رزق حلال را بین خلقش تقسیم کرده، و آنرا به طور حرام تقسیم ننموده، و خلاصه آنچه را خدا تقسیم کرده رزق حلال است، نه حرام، پس هر کس از خدا پروا کند، و خویشتندارى نماید، رزقش از راه حلال خواهد رسید، و هر کس پرده حرمت خدا را پاره نموده، و رزقش را از غیر راه حلال بگیرد، رزق حلالش را به عنوان قصاص از او خواهند گرفت، در نتیجه همان مقدارى را که باید از حلال مىخورد از حرام خورده، و نه بیشتر، با این تفاوت که حساب آنرا باید پس دهد.[4]
امّا رزق «من حیث لا یحتسب» برگرفته از آیات قرآن است؛ یعنی رزق غیر قابل پیش بینی همان روزیای است که طالب است.
الف. و هر کس تقواى الهى پیشه کند، خداوند راه نجاتى براى او فراهم مىکند، و او را از جایى که گمان ندارد روزى مىدهد و هر کس بر خدا توکّل کند، کفایت امرش را مىکند خداوند فرمان خود را به انجام مىرساند و خدا براى هر چیزى اندازهاى قرار داده است![5]
ب. خداوند، او [مریم] را به طرز نیکویى پذیرفت و به طرز شایستهاى، (نهال وجود) او را رویانید (و پرورش داد) و کفالت او را به «زکریا» سپرد. هر زمان زکریا وارد محراب او مىشد، غذاى مخصوصى در آنجا مىدید. از او پرسید: «اى مریم! این را از کجا آوردهاى؟!» گفت: «این از سوى خدا است. خداوند به هر کس بخواهد، بىحساب روزى مىدهد.»[6]
خلاصه اینکه برخی از اوقات ما به سراغ روزی میرویم سعی و تلاش میکنیم و به آن میرسیم که این روزی مطلوب و من حیث یحتسب(قابل پیشبینی) است، امّا در برخی از اوقات نیز بدون اینکه سراغ روزی برویم و سعی و تلاش کنیم حتی بدون اینکه فکرش را بکنیم یک روزیای به ما میرسد که به این روزی، طالب و من حیث لا یحتسب(غیر قابل پیشبینی) گفته میشود.
ولى اینگونه مواهب به اصطلاح باد آورده و یا به تعبیر صحیحتر، مواهبى که بدون تلاش، به لطف خدا، به ما رسیده اگر با تلاش و کوشش خود از آن به طور صحیحى نگهدارى نکنیم آنها نیز از دست ما خواهند رفت، و یا بىاثر مىمانند.
حدیث معروفى که از امام على(ع) نقل شده است: و اعلم یا بنى! ان الرزق رزقان رزق تطلبه و رزق یطلبک»[1] بدان فرزندم، روزى دو گونه است، یک نوع آن همان روزی هایى است که تو باید به جست وجویش برخیزى(رزق مطلوب)، و گونه دیگرش روزی هایى است که خودش در جست وجوى تو است و به سراغ تو مىآید(رزق طالب). این حدیث نیز اشاره به همین حقیقت دارد.
اینرا نیز نمىتوان انکار کرد که در پارهاى از موارد، انسان به دنبال چیزى نمىرود، ولى بر اثر یک سلسله اتفاقات، موهبتى نصیب او مىشود، این حوادث گرچه در نظر ما اتفاقی است، اما در واقع و از نظر سازمان آفرینش، حسابى در آن است. بدون شک حساب اینگونه روزیها از روزىهایى که در پرتو تلاش و کوشش به دست مىآیند جدا است، و حدیث بالا ممکن است اشاره به اینها نیز باشد.
به هر حال نکته اساسى این است که تمام تعلیمات اسلامى به ما مىگوید براى تأمین زندگى بهتر چه مادى و چه معنوى، باید تلاش بیشتر کرد، و فرار از کار به گمان مقسوم بودن روزى غلط است.[2]
آنچه مسلم است در کنار همه این بحثها، اساس و پایه کسب روزى، تلاش و فعالیت صحیح و مثبت و سازنده و دور از هر گونه افراط و تفریط است که همان روزی مطلوب و من حیث یحتسب(قابل پیشبینی) است، و اما روزىهایى که بدون تلاش به انسان مىرسد، جنبه فرعى دارد نه اساسى، و شاید به همین دلیل، على(ع) در سخنانشان در درجه اول، روزىهایى را ذکر مىکند که انسان به دنبال آن مىرود، سپس آنها که به دنبال انسان مىآید.[3]
و در کافى از محمد بن یحیى، از احمد بن محمد، و عدهاى از اصحاب ما (فرقه امامیه)، از سهل بن زیاد، از ابن محبوب، از ابى حمزه ثمالى، از امام باقر(ع) روایت آورده که گفت: رسول خدا(ص) در حجة الوداع فرمود: آگاه باشید که روح الامین به قلبم انداخت که هیچ انسانى نمىمیرد مگر وقتى که رزقش را تا حد کمال خورده و دیگر در نزد خدا رزقى نداشته باشد.
پس از خدا بترسید، و در راه به دست آوردن رزق منحرف نشوید، راه صواب را به دست گیرید، و دیر رسیدن بهرهاى از رزق، شما را به نافرمانى خدا واندارد، براى این که خداى تعالى رزق حلال را بین خلقش تقسیم کرده، و آنرا به طور حرام تقسیم ننموده، و خلاصه آنچه را خدا تقسیم کرده رزق حلال است، نه حرام، پس هر کس از خدا پروا کند، و خویشتندارى نماید، رزقش از راه حلال خواهد رسید، و هر کس پرده حرمت خدا را پاره نموده، و رزقش را از غیر راه حلال بگیرد، رزق حلالش را به عنوان قصاص از او خواهند گرفت، در نتیجه همان مقدارى را که باید از حلال مىخورد از حرام خورده، و نه بیشتر، با این تفاوت که حساب آنرا باید پس دهد.[4]
امّا رزق «من حیث لا یحتسب» برگرفته از آیات قرآن است؛ یعنی رزق غیر قابل پیش بینی همان روزیای است که طالب است.
الف. و هر کس تقواى الهى پیشه کند، خداوند راه نجاتى براى او فراهم مىکند، و او را از جایى که گمان ندارد روزى مىدهد و هر کس بر خدا توکّل کند، کفایت امرش را مىکند خداوند فرمان خود را به انجام مىرساند و خدا براى هر چیزى اندازهاى قرار داده است![5]
ب. خداوند، او [مریم] را به طرز نیکویى پذیرفت و به طرز شایستهاى، (نهال وجود) او را رویانید (و پرورش داد) و کفالت او را به «زکریا» سپرد. هر زمان زکریا وارد محراب او مىشد، غذاى مخصوصى در آنجا مىدید. از او پرسید: «اى مریم! این را از کجا آوردهاى؟!» گفت: «این از سوى خدا است. خداوند به هر کس بخواهد، بىحساب روزى مىدهد.»[6]
خلاصه اینکه برخی از اوقات ما به سراغ روزی میرویم سعی و تلاش میکنیم و به آن میرسیم که این روزی مطلوب و من حیث یحتسب(قابل پیشبینی) است، امّا در برخی از اوقات نیز بدون اینکه سراغ روزی برویم و سعی و تلاش کنیم حتی بدون اینکه فکرش را بکنیم یک روزیای به ما میرسد که به این روزی، طالب و من حیث لا یحتسب(غیر قابل پیشبینی) گفته میشود.
[1]. نهج البلاغه، ص 404، دار الهجره، قم.
[2]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 9، ص 22 و 23، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
[3]. همان، ج 11، ص 320، با اندکی تصرف.
[4]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 5، ص 80، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1365ش، «عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فِی حَجَّةِ الْوَدَاعِ أَلَا إِنَّ الرُّوحَ الْأَمِینَ نَفَثَ فِی رُوعِی أَنَّهُ لَا تَمُوتُ نَفْسٌ حَتَّى تَسْتَکْمِلَ رِزْقَهَا فَاتَّقُوا اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَجْمِلُوا فِی الطَّلَبِ وَ لَا یَحْمِلَنَّکُمُ اسْتِبْطَاءُ شَیْءٍ مِنَ الرِّزْقِ أَنْ تَطْلُبُوهُ بِشَیْءٍ مِنْ مَعْصِیَةِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى قَسَمَ الْأَرْزَاقَ بَیْنَ خَلْقِهِ حَلَالًا وَ لَمْ یَقْسِمْهَا حَرَاماً فَمَنِ اتَّقَى اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ وَ صَبَرَ أَتَاهُ اللَّهُ بِرِزْقِهِ مِنْ حِلِّهِ وَ مَنْ هَتَکَ حِجَابَ السِّتْرِ وَ عَجَّلَ فَأَخَذَهُ مِنْ غَیْرِ حِلِّهِ قُصَّ بِهِ مِنْ رِزْقِهِ الْحَلَالِ وَ حُوسِبَ عَلَیْهِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ».
[5]. طلاق، 2 و 3، «وَ مَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَ مَنْ یَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْءٍ قَدْراً».
[6]. آل عمران، 37، «فَتَقَبَّلَها رَبُّها بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَ أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً وَ کَفَّلَها زَکَرِیَّا کُلَّما دَخَلَ عَلَیْها زَکَرِیَّا الْمِحْرابَ وَجَدَ عِنْدَها رِزْقاً قالَ یا مَرْیَمُ أَنَّى لَکِ هذا قالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَرْزُقُ مَنْ یَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ».
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات