«یمامه» منطقه‌ای در نجد عربستان است که نام اصلی و ابتدایی آن «جَوّ» بود، اما چون زنى از قبیله «جدیس» به نام «یمامه دختر مر» بر دروازه آن به ‌دار آویخته ‌شد، آن منطقه را به نام او خواندند.[1] زمانى که پیامبر خدا(ص) به فرمانروایان نامه می‌نوشت، نامه‌ای به «هوذة بن على حنفى» و اهل یمامه نگاشته و آنان را به اسلام دعوت کرد.
هوذة در پاسخ از پیامبر(ص) خواست تا وى را جانشین خودش قرار دهد که مورد پذیرش حضرتشان قرار نگرفت.
بعد از مدتی «مسیلمه» ادعاى پیامبرى کرد و فردی به نام «رجال بن عنفوه» نیز گواهی داد که پیامبر خدا(ص) او را با خود شریک کرده است! بعد از آن بود که بنو حنیفه و برخی ساکنان یمامه به دنبال او راه افتادند.
ماجرای «نبرد یمامه» از آن‌جا آغاز شد که بعد از رحلت پیامبر(ص)، ابوبکر به نبرد با مرتدان پرداخت و در همین راستا، خالد بن ولید را به یمامه فرستاده و او را مأمور جنگ با مسیلمه کرد. او وقتی به نزدیکى یمامه رسید، بر گروهی از بنو حنیفه، پیروز شد و تمامشان را کشت؛ اما مجاعه بن مراره بن سلمى را زنده نگه ‌داشت.
سپس خالد در آن‌جا اردو زد و پس از آغاز نبرد با بنو حنیفه گفت: به خدا سوگند تا مسیلمه را نابود نکنم از پاى نخواهم نشست؛ اما انصار گفتند: این نظر شخصی تو بوده و ابوبکر چنین فرمانى نداده و خوب است به مدینه بازگردیم و استراحتی داشته باشیم.
از طرف دیگر مجاعه، خالد را فریب داد و گفت: هنوز بیشتر مردمان یمامه به مصاف شما نیامده‌اند و جز اندکى از آنان را نکشته‌اید و درخواست صلح کرد. خالد نیز این درخواست را قبول کرد.
در این هنگام، نامه‌ای از ابوبکر به خالد رسید و او را به کمک علاء بن حضرمى در بحرین فرستاد و سمرة بن عمرو عنبرى جانشین او در یمامه شد.
فتح یمامه در سال 12 ق رخ داد.
در مورد کشتگان این نبرد، اختلاف نظر وجود دارد و از «هفت‌صد» تا «هزار و هفت‌صد» کشته را گزارش کرده‌اند که برخی از افراد برجسته آنها عبارت‌اند از:
1. ابو حذیفة بن عتبة بن ربیعة بن عبد شمس؛
2. سالم مکنى به ابو عبدالله؛
3. خالد بن اسید بن ابى العیص بن امیه؛
4. حکم بن سعید بن عاصى بن امیه؛
5. شجاع بن وهب اسدى حلیف؛
6. طفیل بن عمرو دوسى؛
7. یزید بن رقیش اسدى؛
8. مخرمة بن شریح حضرمى؛
9. سائب بن عوام؛
10. ولید بن عبد شمس بن مغیره مخزومى، و ... .[2]
در این جنگ علاوه بر این افراد، فقیهان و محدّثانی حضور داشتند؛ از جمله: ضمضم بن حوس هفّانى،‏ هلال بن سراج‏، ابو کثیر غبرى‏، عبدالله بن اسود، یحیى بن ابى کثیر، و ... ‏.[3]
اما در مورد حضور امام علی(ع) در این جنگ باید گفت که هیچ گزارش مورد اعتمادی وجود ندارد که بر اساس آن، حضرتشان بعد از رحلت پیامبر(ص) و در ایام خلفای سه‌گانه در نبردی شرکت داشته باشند.[4]

---