«مختار بن ابی‌عبیده» از قبیله‌ی «ثقیف»، با كنیه‌ی «ابو اسحاق»‌ و لقـب «كـیـسـان»، در آغاز جوانى، هـمراه با پدر و عموى خود، براى شركت در جنگ با لشكر ایران به سرزمین عراق آمد. مختار در كنار امیرالمؤمنین(ع) بود و پـس از شهادت آن‌حضـرت، بـراى مدتى كوتاه به بصره آمد و در آن‌جـا سـاكـن شد. وی فضایل امام علی(ع)، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را براى مردم بیان می‌کرد، و معتقد بود كه خاندان پیامبر اسلام(ص) از هر كس براى امامت و حكومت پس از حضرتشان سـزاوارتـرند. مختار ثقفی، قبل از عاشورا و رسیدن امام حسین(ع) به کربلا، به دلیل حمایت از مسلم بن عقیل در کوفه، به دستور ابن زیاد زندانی شد و به همین جهت نیز در کربلا حضور نداشت.

مختار اما، پس از آزادی شروع به مبارزه علیه قاتلان امام حسین(ع) و یارانش نمود و با پیوستن تعدادی از قبایل کوفه و ارادت‌مندان به اهل ‌بیت(ع) نهضتی برپا نمود و توانست با کشتن بسیاری از سردمداران سپاه یزید و ابن زیاد و کسانی که در فاجعه کربلا نقش داشتند، از آنها انتقام بگیرد و در کوفه حکومت تشکیلی دهد، اما با توجه به این‌که با دشمنان زیادی در حال نبرد بود، حکومت او هنوز تثبیت نشده بود که توسط آل زبیر به شهادت رسید و حکومت نوپایش سقوط کرد.

گفتنی است که روایات وارده درباره مختار ضد و نقیض است. بعضی به ستایش او می‌پردازند و برخی نیز نکوهش‌هایی از برخی رفتارهای او دارند.