“Әһли-Бејт” сөзүнүн бен нәфәр Әба әһлинә мәхсус олмасы һаггында шиә вә сүнни алимләринин гәбул етдикләри чохлу рәвајәтләри дәлил[1] кими ҝөстәрмәк олар. Буна ҝөрә дә һәр дәстә рәвајәти ајрыҹа ачыглајаҹағыг;

   Мәтни дәлилләр;

А) Гуран-кәрим илаһи кәлам олмагла јанашы онда чохлу еҹазкарлыг вар. Амма бизә диҝәр мөвзулардан ән јахын вә анламалы оланы Гуранын һәмин фәсаһәт вә бәлағәтидир.[2]  Јәни, бу шәриф Гуранда әдәби ҹәһәтдән, үслуб, дүзүм, сөзләрин сечиминдә вә истифадәсиндә белә бир һеч бир хәта вә сәһвә јол верилмәмишдир.

Билдијимиз кими әрәб дилиндә -азәрбајҹан дилиндән фәргли олараг – гадын ҹинси хүсуси ишарәләрлә ҝөстәрилир. Әҝәр кимәсә ишарә олунурса чох ҹәһәтләр нәзәрә алыныр.[3] Мәсәлән, әҝәр бир дәстә инсанын ичиндә гадынлар кишиләрдән чохлуг тәшкил едирсә, онлара гадын ишарә әвәзлији илә ишарә олунур. Амма әҝәр бу һаләтин әкси баш версә, јәни әҝәр гадынлар кишиләрә нисбәт бир дәстәдә чохлуг тәшкил етсә вә онлара киши әвәзлији илә ишарә олунса, бу иш сәһв вә әрәб дилинин ганунлары илә ујғун дејилдир. Демәли, әҝәр кимсә белә бир ишә мүбтәла олса, јәни - гадын ҹинсинә киши вә киши ҹинсинә исә гадына аид әвәзликләрлә ишарә етсә, она истеһза олунар. Илаһи кәлам вә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм)  әбәди мөҹүзәси олан Гуран һаггында исә белә һаләти һеч вахт тәсәввүр етмәк олмаз.[4]  Әҝәр бу ҹүр сәһвә јол верилмиш олсајды, онда бу мүшрикләрин Гуранын илаһи олмадығыны сүбут етмәк үчүн әсас дәлил оларды. Һалбуки, биз һеч јердә Гурана бу нөгтеји-нәзәрдән мүшрикләрин ирад тутдуғуну ҝөрә билмәрик.

Тәтһир ајәсинин мәтниндә охујуруг: “..әнкум (сиздән - киши ҹинси)....јутәһһирикум (сизи пак ҝөрмәк – киши ҹинси) ...- сөзләри киши ҹинсинә ишарәдир. Һалбуки, Аллаһ-таала билирди ки , Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) зөвҹәләринин сајы кишиләрин[5] сајындан чохдур. Белә бир фәрзлә, әҝәр Тәтһир ајәсини Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бүтүн ев әһлинә аид олдуғуну нәзәрдә тутмуш олсаг, онда һәким вә һәр шеји билән Аллаһ-тааланын Гуран ајәләри ичиндә ики киши ҹинсинә хитабән истифадә олунмуш ишарә әвәзлији илә гадынлара да ишарә етмәси кими бир хәта баш вердијини тәсдиг етмиш оларыг вә белә бир ашкар хәта вә сәһви һеч бир шејлә ҝизләтмәк олмазды. Ајдындыр ки, белә бир ишин Гуранын мөҹүзә олдуғуну билән һәр бир мүсәлманын күлли етигады илә, илаһи һикмәт вә елмлә ...зиддир вә гәбулолунмаздыр. Демәли, ајәдәки ишарә әвәзликләрини елә гејд етмәк лазымдыр ки, ики киши ҹинсинә ишарә едән әвәзликләр мәна ҹәһәтдән дүзҝүн алынсын. Бу да јалныз,о һалда дүз олар ки, Тәтһир ајәсиндә Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) вә Фатимәнин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) гапысына ишарә олунсун; јәни, Мәһәммәд (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм), Әли (әлејһиссалам), Фатимә (саламуллаһи әлејһа), Һәсән (әлејһиссалам) вә Һүсејн (әлејһиссалам).

 Б) Әрәб дилиндә “әһл”[6] сөзү фарс дилиндәки “әһали” сөзү кими мәнәви ҹәһәтән һәмишә өзүндән сонракы кәлмәјә нисбәт верилир. Јәни, сөзүн мәнасынын там олмасындан өтрү өзүндән сонра башга бир кәлмәсинин ҝәлмәси вә она сөјкәнмәси лазымдыр. Мәсәлән, китаб-әһли, иман-әһли[7], нифаг-әһли вә с...

Демәли, “әһл” сөзүнүн мәнасынын бир һиссәсини өзүндән сонра ҝәлән кәлмә өһдәсинә алыр вә бунунла кәлмәнин мәнасы тамамланыр. Гејд олунан Тәтһир ајәсиндә дә әҝәр “әһл” сөзүнүн мәнасыны дәгигләшдирмәк истәсәк, ондан сонра ҝәлән “бејт” сөзүндән мәнанын нә олмасыны билмәк лазымдыр.

 “Бејт” јәни, ев, јува, сарај вә с.. бунларын һамысы мәкан вә мүәјјән јер мәнасындадыр. Белә олан һалда билмәк лазымдыр ки, мәкан вә јер сөзү әрәб дилиндә һансы мәналарда ишләјир. Ајәдә бу сөзүн һансы мәнада ишләндијини исә кәнардан вә дахилдән бизә мәлум олан әламәт вә шаһидләрдә ачыгламаг лазымдыр.

Бәһс олунан мөвзуда белә нәтиҹәјә ҝәлмәк олар ки, ајәдәки Әһли-бејт сөзүнүн дә белә бир ганунла мәнасыны тапмаг олар. Јәни, әҝәр кәнардан ајәнин хүсуси, үмуми вә ја ашкарҹасына мәнасыны әлә ҝәтирән шаһидләри олмаса, һәмчинин, ҹүмләнин әдәби ганунларынын да позулмасына ҝөз јумсаг, фәрз етмәк олар ки, ајәдә әһи-бејт сөзүнүн мәнасы Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бүтүн евләринә аиддир. Амма аз бир диггәтлә вә бәзи кәнардан әлдә олан шаһидләрлә, о ҹүмләдән ајәнин назил олма сәбәбини нәзәрә алмагла, бу фәрзин сәһв бир иддиа олмасы ашкарланыр; чүнки, ајәнин Үмми Сәләмәнин евиндә назил олмасы вә сәһиһ рәвајәтләрә әсасән, Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Үмми Сәләмәнин Әһли-бејт сөзүнә аид етмәмәсини нәзәрә алараг бу иддианы етмәк олар ки, әҝәр әһли-бејтдән мәгсәд Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) евләри олсајды, онда ајә назил олан Үммү Сәләмәнин  еви илк нөвбәдә она аид оларды, һалбуки белә дејилдир.

  Әввәлдә гејд олунду ки, белә бир иддиа һәгигәтлә ујғун дејил. Бунунла әлагәдар Ваһиди Нишапуринин бу һагда нәгл етдији рәвајәтләрдән биринә ишарә едирик:

“Үммү Сәләмә нәгл едир ки, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) мәним евимдә иди вә гаршысында да јемәк вар иди. Бирдән Фатимә (саламуллаһи әләјһа) дахил евә дахил олур. Пејғәмбәр (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујурур: “Ја Фатимә! Һәјат јолдашыны вә оғланларыны мәним јаныма чағыр!” Бундан сонра Әли, Һәсән вә Һүсејн ҝәлиб Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) јанында әјләшдиләр вә Онунла јемәк јемәјә башладылар; јемәкдән сонра Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) јухуја ҝетди. Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бир әбанын үстүнә узанмышды, мән дә (Үммү Сәләмә) гоншу отагда намаз гылырдым. Сонра бу ајә (Тәтһир ајәси) назил олду. Бундан сонра Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) өз әбасы илә онларын (Әли, Фатимә, Һәсән вә Һүсејнин) үстүнү өртүб мүбарәк әлләрини галдырыб белә бујурду: “Илаһи! Бунлар мәним Әһли-бејтим вә мәнә мәхсусдурлар. Онлардан чиркинликләри узаглашдыр вә пак гәрар вер!” Бу заман мән башымы отаға тәрәф тутуб сорушдум: “Мән дә сизинләјәм, ја Рәсуләллаһ?” Һәзрәт бујурду: “Сән агибәти хејирсән! Сән агибәти хејирсән!”[8]  

Бунунла да, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Үммү Сәләмәни агибәти хејр олмағы илә мүждәләсә дә, ону Әһли-Бејтин ҹәрҝәсинә[9] дахил етмәјир.

Әһли-сүннә һәдис китабларында јухарыдакы мәнаны чатдыран чохлу һәдисләр вардыр. Бу һәмин һәдисдир ки, шиә мәнбәләриндә Киса һәдиси[10] илә танынмыш вә бир чох дуа вә һәдис китабларында ҝөзә дәјир.

Рәвајәт сәнәдләри:

Тәтһир ајәсиндә илаһи һәдәфин кимләр олдуғуну ачыглајан рәвајәтләр һеч дә аз дејил. Амма бүтүн бу рәвајәтләрдә мүхтәлиф ҹәһәтләр вә фәргләр олдуғуну нәзәрә алараг бу рәвајәтләри үч група бөлүб олардан јалныз бирини нүмунә үчүн зикр едирик. Ону да гејд етмәк лазымдыр ки, бүтүн гејд олунаҹаг рәвајәтләр јалныз әһли-сүннә китабларындан ҝәтирилир, бахмајараг ки, шиә китабларында да белә рәвајәтләр һәддән артыг зикр олунмушдур.

  А) Рәвајәтләрдән бир групу Ислам Пејғәмбәринин (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Тәтһир ајәсиндә Әһли-Бејтин кимләрин олмасы һаггында ачыгламаларыдыр.

  Мәһәммәд әл-Мүсәнна Сәид ибн Хидринин сәнәдинә әсасән, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) бујурур: “Еј əһли-бeјт! Һәгигәтән, Аллaһ сиздəн чиркинлији (ҝүнaһы) јox eтмəк вə сизи тəртəмиз (пaк) eтмəк истəр!”- ајәси беш нәфәр һаггында назил олмушдур; Мән, Әли, Һәсән, Һүсејн вә Фатимә.”[11]

  Б) Икинҹи груп  рәвајәтләрдә исә Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Әһли-Бејт кәлмәсини ачыгламагла јанашы әмәли шәкилдә онларын ким олмасына ишарә едир.

   Ибни Вәкиә нәгл етдији рәвајәтин сәнәдини Әнәсә чатдырмагла Ислам Пејғәмбәриндән (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) нәгл едир ки, Ислам Пејғәмбәри (сәлләллаһу әләјһи вә алиһи вә сәлләм) Тәтһир ајәсинин назил олмасындан алты ај сонракы мүддәтдә һәр намаза чыхан заман Фатимәнин (саламуллаһи әләјһа) гапысынын ағзында дајаныб бујурурду: “Әссәлат, еј Әһли-бејт!  Һәгигәтән, Аллaһ сиздəн чиркинлији (ҝүнaһы) јox eтмəк вə сизи тəртəмиз (пaк) eтмəк истəр!”[12]  

  В) Үчүнҹү груп рәвајәтләр исә тарихи сәнәдләрә әсасланмагла о вахткы мүсәлман ҹәмијјәтинин рәфтар вә әмәлләриндә Әһли-Бејти (әлејһиссалам) танымалары вә онлары Тәтһир ајәсинин мисдаглары кими танымаларыдыр. О заман мүсәлманлар арасында бу ајәнин беш нәфәр “Әба алтында” оланлара аид олмалары о гәдәр ајдын вә мәшһур иди ки, һәр кәс о беш нәфәрдән бирини ҝөрсәјди дејәрди ки, Әһли-Бејтдән олан филанкәси ҝөрдүм; јахуд онлардан һансы бирини күчәдә ҝөрсәјдиләр она ишарә едиб дејәрдиләр: “бу Әһли-бејтдәндир.” Нүмунә үчүн бу барәдә тарихдә Әби Мүҹләһин әһвалатына ишарә етмәк олар ки, мараглананлар әһли-сүннәнин тәфсир китабларда ҝәлән бу тарихи сәнәдә мүраҹиәт етсинләр.[13]

          Әлавә мәлум үчүн әдәбијјат;

1.     Әл-Гуран вә еҹазуһул-елми, Мәһәммәд Исмајил Ибраһим.

2.     Мөҹүзәтул-Гуран, Шејх Мәһәммәд Мүтәвәлүш-Шерави, сәһ.9

3.     Тарихул-үмәми вәл-мулук, Ибни Ҹәрир Тәбәри.

4.     Мөҹәм фуругул-лүғәвијјә, Әбу Һилал Әсҝәри

5.     Әсбабул-нузулул-ајат, Әбил-Һәсән Әли ибн Әһмәд Ваһиди Нишапури

6.     Мәаниул-Гуран, Әби Ҹәфәр Ән-Нәһаси

7.     Ҹамеул-бәјан фи тәфсирил ајатил-Гуран, (Ҹамеул бәјан ән тәвилил ајатил Гуран) Әби Ҹәфәр Мәһәммәд ибн Ҹәрир Тәбәри

8.     Ҹамеуд-дурусул-әрәбијјә, Шејх Мүстәфал-Ғәлајини