Ətraflı axtarış
Baxanların
6712
İnternetə qoyma tarixi: 2010/02/06
Sualın xülasəsi
Нәјә ҝөрә бүтүн алимләр вилајәти-фәгиһин ихтијары вә вәзифәләри барәсиндә хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишләр?
Sual
Нәјә ҝөрә бүтүн алимләр вилајәти-фәгиһин ихтијары вә вәзифәләри барәсиндә хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишләр?
Qısa cavab

Бәзи алимләр өз китабларында вилајәти-фәгиһ һаггында хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишдир. Чүнки бу мөвзуну ајдын вә шүбһәсиз бир мәсәләдән һесаб етмишләр. Белә ки һеч бир дәлил вә бәһсә еһтијаҹ билмәмишләр. Бунунла белә онлар өзлринин китабларынын мүхтәлиф бөлмәләриндә вилајәти-фәгһ бәһсиндә фәгиһин вәзифә вә шәнинә ишарәләр етмишләр.

Мүсәлманларын шәри еһтијаҹларын өдәмәк фәгиһләрин өһдәсиндә олдуғу вә онларын бир вәзифә кими бу ишлә мәшғул олдугларына ҝөрә бу барәдә хүсуси бәһс етмәмиш вә ән чох мүсәлманларын мүбтәла олдуглары мәсәләләрә тохунмушлар. Чүнки, сәфәвијјә һөкумәтинин тәшкилиндән әввәл,  шиәләр һөкумәт мәсәләләринә о гәдәр дә мүбтәла дејилдиләр. Фәгиһләр дә һакимијјәт вә һакимин вәзифәләри барәсиндә јазмағы һансыса мәсәләһәт үзүндән чох ачыгламырдылар. Јалныз, бәзи јерләрдә мөминләри буна еһтијаҹы олан гәдәр бу мәсәләјә ишарәләр едирдиләр.

Ətreaflı cavab

Шиә алимләринин јазарларына диггәт етдикдә ики мәсәлә ајдын олур:

1. Бәзи фәгиһләр иддиа едирләр ки вилајәти-фәгиһ мәсәләси там иҹтимаи бир мәсәлә олуб бүтүн шиә фәгиһләринин иттифаг нәзәриндә лабүддүр. Бу да она ишарәдир ки әҝәр онлардан бәзиләри өз китабларында вилајәти-фәгиһ һаггында хүсуси бәһс ачмамышларса бу мәсәләнин онларын нәзәриндә мүсәлләм вә шүбһәсиз сабитдир. Һәмин сәбәбә ҝөрә бу һагда хүсуси бәһс етмәјә еһтијаҹ ҝөрмәјибләр.

Бундан әлавә, онлар өз китабларын мүхтәлиф бөлмәләринә вилајәти-фәгиһин вәзифләри вә шәни һаггында бәһсләр етмишләр. Әҝәр онлары хүсуси бир китабда ҹәм етсәк һеч дә мүсәтгил бир шәри фәслдән аз олмаз. Бу һагда, даһи алим Саһиб-Ҹәваһир јазыр: “Фәгиһләрин јазыларында башдан баша мүсәлманларын шәри мәсәләләрдә рәһбәрә мүраҹиәт етмәклә долудур. Шиә фәгиһләри исә чох јерләрдә вилајәти-фәгиһин рәһбәрлији вә ихтијары һаггында елми бәһсләр етмишләр.”[1]

2. Мүсәлманларын шәри еһтијаҹларыны өдәмәк фәгиһләрин өһдәсиндә олдуғу вә онларын, шәри вәзифә кими бу ишлә мәшғул олдугларына ҝөрә бу барәдә хүсуси бәһс етмәмиш вә ән чох мүсәлманларын мүбтәла олдуглары мәсәләләрә тохунмушлар. Чүнки, сәфәвијјә һөкумәтинин тәшкилиндән әввәл шиәләр һөкумәт мәсәләләринә о гәдәр дә мүбтәла дејилдиләр. Фәгиһләр дә һакимијјәт вә һакимин вәзифәләри барәсиндә јазмағы һансыса мәсәләһәт үзүндән чох ачыгламырдылыр. Јалныз, бәзи јерләрдә мөминләри буна еһтијаҹы олан гәдәр бу мәсәләјә ишарәләр едирдиләр.[2]  Имам Заманын (әҹ) бөјүк гејби дөврүндән та сәфәвијјә һөкумәтинин јаранмасына гәдәр јалныз Сејјид Мүртәза вә Шејх Тусини истисна етмәклә бүтүн фәгиһләр бу мөвзуда вилајәти фәгиһ бәһсинә чох тохунмуш вә тәсдиг етмишләр. Бәлкә дә, Сејјид Муртәзанын Али-Бутә һакимијјәти илә әлагәси вә Хаҹә Нәсир Шејх Тусинин исә Һалакухан һөкумәтиндә назирләрдән олмасы онлары бу мәсәләни чох да ачыгламаға вадар етмәјиб. Чүнки, онлар өзләри артыг һакимијјәтдә гәрар тутумушдулар вә мәрһум алим Кашифул-Ғитанын сөзләри илә десәк, онлар өзләри вилати-фәгиһ идиләр вә бу јолда зәманә һөкумәтинә мүлһәг олмагла гәрара алырлар ки һеч олмаса аз да олса, мүсәлманларын һаггынын риајәт олунмасында роллары олсун. Даһи алим Мүһәггиг Кәрәки дә Кашифул-Ғитанын бу тәһлилини зәманәнин шәраитинә ујғун олараг дүзҝүн гәбул едир вәу ики даһи алими – Сејјид Муртәза вә Хаҹә Нәсир шејх Тусини - вилајәти-фәгиһ мәсәләсинин ән көклү тәрәфдарларындан сајыр.[3]

Иранда сәфәви һөкумәтинин тәшкили шәраити дәјишди. Тарихдә илк дәфә шиә һөкумәти тәшкил олунду. Бу һөкумәтин дә сәлтәнәти олмасы вә бәзи шиә фәгиһләри тәрәфиндән гәсбкар һесаб олунмасына бахмајараг, о заманкы шәраитдә, әсл исламын горунмасы, өлкәнин јаделли вә динсизләрин һүҹумундан мәнафе вә мәсләһәтинин һифзи јеҝанә јол сәфәви шаһларындан һимајәт етмәк иди. Һәмин мәсәләләр сәбәб олду ки, бир дәстә шиә руһани алимләр бирбаша бу шаһ һөкумәтилә сых әлагәјә ҝирдиләр.

Ајәтуллах Хумејни (рәһ) ҹәнабаларынын васитаси илә иран Ислам ҹумһуријјәтинин вүҹуда ҝәлмәси дә сәбәб олду ки вилајәти фәгиһ мәсәләсиндә мүхтәлиф мөвзуларда мүхтәлиф бәһсләр гаршыја чыхсын. О алим ки, бирбаша төвһид әһлинин вә әдаләт тәрафдарларынын бајрағыны әлиндә тутмушдур. Она ҝөрә дә бәһсимизмин бу гисмини, исламын мүасир ҹаһилијјәт вә зүлмәт әсриндә о даһи алимин һәјатвериҹи сөзләри илә сона чатдырырыг ки бујурур:

“Виалјәти-фәгиһ бәһси тәзә бәһс дејил ки ону биз ҝәтирмиш олаг. Әксинә бу мәсәлә әввәлдән олуб. Мәрһум Мирзаи Ширазинин тәнбәки (түтүн-сигарет чәкмәк) һаггындакы һөкмү һөкумәт һөкмләриндән иди вә һамыја ондан итаәт етмәк ваҹиб иди. Бу һөкм, гәзавәт һөкмү дејилди ки мөвзусунда бир нечә нәфәр арасында ихтилаф олсун.Мәрһум Мирзаи Мүһәммәд Тәги Ширази ҹиһад һөкмү вемишди (әлбәттә заһидә мүдафиә үнваны илә) вә бүтүн алимләр она табе олдулар. Она ҝөрә ки һөкм, вилајәти-фәгиһин һөкумәт һөкмү иди. Неҹә ки нәгл едирләр мәрһум Кашифул-Ғита да бу мәсәләни тарихдә алимләрдән нәгл етмишдир. Мәрһум Нәраги дә Рәсулуллаһын (с) шәниндә олан иҹтимаи мәсәләләрин бөјүк гејб дөврүндә фәгиһин дә ихтијарында сабит олмасыны јазыр. Фәгиһ Наини дә јазыр: Бу мәсәлә, Имам Замандан (әҹ)  Өмәр ибни Һәнзәлә васитәси илә нәгл етдији рәвајәтдән дә сабит олунур. Һәр һалда бу мәсәлә јени бир мәсәлә дејил. Биз бу мәсәләни чох шәхәләри илә бәһс етдик. Бу мөвзуда һөкумәт бәһсинә тохундуг вә мәсәләнин даһа да ајдын олмасындан өтрү сизләрин ихтијарында гојдуг ки, даһа чох мәлуматыныз олсун. Јохса, бу мөвзу һәмән мәсәләдир ки, әксәр алимләр бәһс етмиш вә анламышлыр. Биз әсл мәсәләни бәһс етдик вә лазымдыр ки индики нәсл јенидән бу мәсәләнин әтрафында фикр етсинләр вә дүзҝүн јолун әлә ҝәлмәсини өјрәнсинләр..” [4]

 

Даһа чох мүталиә үчүн бах:

1. Мәһди Һадәви Теһрани, Вилајәт вә дијанәт, Мусәссеји фәрһәнҝи ханеји хирәд, Гум, икинҹи чап, 1380 шәмси или.



[1][1] Шејх Һәсән Нәҹәфи, Ҹәваһирул-кәлам, 15-ҹи ҹилд, сәһ-422 вә 21-ҹи ҹилд, сәһ-395.

[2] Мәсәлән, мәрһум шејх Муфид бу бәһсдә гыса бәһс етмәсинә бахмајараг вилајәти-фәгиһ мәсәләсини там шәкилдә тәсдиг вә гәбул едир.

[3] Мәһәггиг Кәрәкинин “ Гәваид” китабына һашијәси, әлјазма сәһ-36.

[4] Ајәтуллаһ Хумејни, Виајәти-фәгиһ, сәһ-173.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Mütərəqqi ilahi-rəhmani idarə sistemində insanın ruhi yüksəliş metodunu bəyan və şərh edin.
    6474 İslam fəlsəfəsi 2012/04/09
    Bu sual ideal cəmiyyət, yaxud xilaskar ideologiyasının barəsində digər bir bəyandır. Əflatunun irəli sürdüyü ideal cəmiyyət insanın “Respublika” kitabında təsvir edilən ən qədim və məşhur yüksəliş modelidir. İslam aləmində Farabi də “İdeal cəmiyyətin əhalisinin rəyləri” adlı kitabında ideal islam hökuməti və onun rəisi ilə əlaqədar bəhs aparmışdır. ...
  • Nə üçün qadın müctəhid ola bilməz?
    8083 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/16
    Din alimlərinin və mütəxəssislərinin qadının müctəhid və hakim olması mövzusunda nəzərləri müxtəlifdir. Həmçinin bu mövzu islam dininin zəruri qanunlarından sayılmır. Qadının müctəhid və şəri hakim ola bilməməsini iddia edənlər də öz növbələrində hədislərə və alimlərin icmasına istinad edirlər. Bunu da qeyd edək ki, bu mövzu olduqca geniş bir mövzudur.Amma biz ...
  • Bilal evlənmişdimi? Əgər cavab müsbətdirsə, onun övladları da var idimi?
    6382 Fiqh tarixi 2011/10/20
    Tarix kitablarında Bilalın evlənməsi ilə əlaqədar müəyyən məqamlar qeyd olunmuşdur. Misal üçün, yazmışlar ki, Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in təklifi və israrı ilə Bəni-Kənanədən olan bir qadınla,[1] bəzi mənbələrə görə isə, Bəni-Zöhrədən olan bir ...
  • Bəhailərin əqidəsinin səhv olması, onların murdar olmasının dəlilini və sadə lövh insanların o əqidədən qəbul etməsinin hökmünü açıqlayın?
    6799 Qədim kəlam 2010/11/10
    Mirzə Hüseynəli Bəhainin (Bəhai məzhəbinin banisi) əqidəsi öz kitablarında buna əsaslanır ki, "ov" və "Əli Məhəmməd bab" ın qiyam etməsiylə islam dini nabud (ləğv) olmuş və həzrət Məhəmməd (s)- in peyğəmbərlik və risaləti sona çatmışdır. Belə bir fikir "bab" qiyamını qəbul edib və vədə verdiyi "ov" həmin ...
  • Dini və Quran fəaliyyətlərində pul və muzd almağın, ümumiyyətlə vacibi kifayi fəaliyyətlərdə pul almağın hökmü nədir?
    7397 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Əgər dini fəaliyyətlər (Qurandan başqa fəaliyyətlər o cümlədən Quran oxumaq və əzbərləmək kimi) vacib işlərdə olarsa; misal üçün namazın vacib məsələlərini öyrətmək kimi, bu fəaliyyətlərdə pul və muzd almağa icazə verilmir. Amma dini fəaliyyətlər müstəhəb işlərdə olarsa, pul və muzd almağın eybi yoxdur. Quran fəaliyyəti, yalnız Quran ...
  • Müntəzər (intizarı çəkilən) Məhdi barəsində şiənin nəzəri nədir?
    9701 Qədim kəlam 2010/11/10
    Yuxarıdakı sual çox külli və ümumi olduğundan, qərara almışıq ki, həzrət Məhdi (əleyhis-salam)-ın həyatı, qeybət dövrünün xəbərləri və zühur əlamətlərinə qısaca işarə etmiş olaq. O həzrətin adı “ م.ح.م.دM.h.m.d”dir. Onun çoxlu ləqəbləri vardır, o cümlədən: Qaim, Müntəzər, Sahibul-əsr və s. O həzrətin əziz atası imam ...
  • Din və mədəniyyətin əlaqəsi necədir?
    13898 Təzə kəlam 2011/02/14
    Din və mədəniyyətin əlaqəsini açıqlamaq, din və mədəniyyətin hədəf, təsir və mahiyyətini dəqiq tanıyarkən mümkündür. Bir dəstə din və mədəniyyət arasındakı bütün əlaqələri inkar ediblər. amma bu baxış düzgün deyil. Əlbəttə bu məsələ aydındır ki, mədəniyyətlərin bəzisi təkamülə yetişmək olan səmavi dinlərin uca hədəflərinə qarşı olduqlarına görə, dinlə uyğun ...
  • "Hər gün Aşura, hər yer Kərbəla" şüarı rəvayət və ya hədisdirmi? Sənəd və etibarı nə dərəcədədir?
    13278 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2011/07/02
    Rəvayi mətnlərində bu cümlənin (Hər gün Aşura, hər yer Kərbəladır) məsumlardan nəql olunan hədis olmasını isbatlayan heç bir sənədə rast gəlmədik. Amma sözügüdən ibarə Kərbəla hadisəsi kolleksiyasından düzgün götürülmüş, imamət xəttini göstərən və bir neçə ibrətli mesajı əhatə edir. Heç bir gün Aşura günü kimi olmayıb və olmayacaq, amma zalımların ...
  • Hansı dəlillərə əsasən Məmun İmam Riza (əleyhis-salam)-ın bayram namazı qılınmasının qarşısını aldı?
    5994 تاريخ بزرگان 2012/03/14
    Məmunun İmam Əli ibni Musər-Riza (əleyhis-salam)-ın imaməti ilə fitr bayram namazı qılınmasının qarşısını almasının ümdə dəlili o həzrətin namaz qılması ilə əlaqədar hökumətə yönələn təhlükə hissi idi. Bu hadisə Mərv (Xorasan) əhalisinin İmam Riza (əleyhis-salam)-ın müsəllaya getməsi xəbərini eşitməklə eyni zamanda hamılıqla evlərindən müsəllaya tərəf axışmaları zamanı ...
  • Müəllimlə tələbənin (orta və ali məktəb tələbəsinin) qarşılıqlı hüquqları hansılardır?
    16999 Əməli əxlaq 2011/10/20
    Müəllimlə şagird və tələbənin qarşılıqlı olaraq çoxlu hüquqları vardır. Onları iki qismə bölmək olar: 1. Müəllimin şagirdə və tələbəyə qarşı vəzifəsi; bunlar əxlaqi, tərbiyəvi, elm və təlim vəzifələrindən ibarətdir.

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164475 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    162599 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119531 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113203 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    109547 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93671 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54717 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53266 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45866 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45520 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...