Ətraflı axtarış
Baxanların
6413
İnternetə qoyma tarixi: 2010/02/06
Sualın xülasəsi
Нәјә ҝөрә бүтүн алимләр вилајәти-фәгиһин ихтијары вә вәзифәләри барәсиндә хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишләр?
Sual
Нәјә ҝөрә бүтүн алимләр вилајәти-фәгиһин ихтијары вә вәзифәләри барәсиндә хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишләр?
Qısa cavab

Бәзи алимләр өз китабларында вилајәти-фәгиһ һаггында хүсуси фәсил ачыб бәһс етмәмишдир. Чүнки бу мөвзуну ајдын вә шүбһәсиз бир мәсәләдән һесаб етмишләр. Белә ки һеч бир дәлил вә бәһсә еһтијаҹ билмәмишләр. Бунунла белә онлар өзлринин китабларынын мүхтәлиф бөлмәләриндә вилајәти-фәгһ бәһсиндә фәгиһин вәзифә вә шәнинә ишарәләр етмишләр.

Мүсәлманларын шәри еһтијаҹларын өдәмәк фәгиһләрин өһдәсиндә олдуғу вә онларын бир вәзифә кими бу ишлә мәшғул олдугларына ҝөрә бу барәдә хүсуси бәһс етмәмиш вә ән чох мүсәлманларын мүбтәла олдуглары мәсәләләрә тохунмушлар. Чүнки, сәфәвијјә һөкумәтинин тәшкилиндән әввәл,  шиәләр һөкумәт мәсәләләринә о гәдәр дә мүбтәла дејилдиләр. Фәгиһләр дә һакимијјәт вә һакимин вәзифәләри барәсиндә јазмағы һансыса мәсәләһәт үзүндән чох ачыгламырдылар. Јалныз, бәзи јерләрдә мөминләри буна еһтијаҹы олан гәдәр бу мәсәләјә ишарәләр едирдиләр.

Ətreaflı cavab

Шиә алимләринин јазарларына диггәт етдикдә ики мәсәлә ајдын олур:

1. Бәзи фәгиһләр иддиа едирләр ки вилајәти-фәгиһ мәсәләси там иҹтимаи бир мәсәлә олуб бүтүн шиә фәгиһләринин иттифаг нәзәриндә лабүддүр. Бу да она ишарәдир ки әҝәр онлардан бәзиләри өз китабларында вилајәти-фәгиһ һаггында хүсуси бәһс ачмамышларса бу мәсәләнин онларын нәзәриндә мүсәлләм вә шүбһәсиз сабитдир. Һәмин сәбәбә ҝөрә бу һагда хүсуси бәһс етмәјә еһтијаҹ ҝөрмәјибләр.

Бундан әлавә, онлар өз китабларын мүхтәлиф бөлмәләринә вилајәти-фәгиһин вәзифләри вә шәни һаггында бәһсләр етмишләр. Әҝәр онлары хүсуси бир китабда ҹәм етсәк һеч дә мүсәтгил бир шәри фәслдән аз олмаз. Бу һагда, даһи алим Саһиб-Ҹәваһир јазыр: “Фәгиһләрин јазыларында башдан баша мүсәлманларын шәри мәсәләләрдә рәһбәрә мүраҹиәт етмәклә долудур. Шиә фәгиһләри исә чох јерләрдә вилајәти-фәгиһин рәһбәрлији вә ихтијары һаггында елми бәһсләр етмишләр.”[1]

2. Мүсәлманларын шәри еһтијаҹларыны өдәмәк фәгиһләрин өһдәсиндә олдуғу вә онларын, шәри вәзифә кими бу ишлә мәшғул олдугларына ҝөрә бу барәдә хүсуси бәһс етмәмиш вә ән чох мүсәлманларын мүбтәла олдуглары мәсәләләрә тохунмушлар. Чүнки, сәфәвијјә һөкумәтинин тәшкилиндән әввәл шиәләр һөкумәт мәсәләләринә о гәдәр дә мүбтәла дејилдиләр. Фәгиһләр дә һакимијјәт вә һакимин вәзифәләри барәсиндә јазмағы һансыса мәсәләһәт үзүндән чох ачыгламырдылыр. Јалныз, бәзи јерләрдә мөминләри буна еһтијаҹы олан гәдәр бу мәсәләјә ишарәләр едирдиләр.[2]  Имам Заманын (әҹ) бөјүк гејби дөврүндән та сәфәвијјә һөкумәтинин јаранмасына гәдәр јалныз Сејјид Мүртәза вә Шејх Тусини истисна етмәклә бүтүн фәгиһләр бу мөвзуда вилајәти фәгиһ бәһсинә чох тохунмуш вә тәсдиг етмишләр. Бәлкә дә, Сејјид Муртәзанын Али-Бутә һакимијјәти илә әлагәси вә Хаҹә Нәсир Шејх Тусинин исә Һалакухан һөкумәтиндә назирләрдән олмасы онлары бу мәсәләни чох да ачыгламаға вадар етмәјиб. Чүнки, онлар өзләри артыг һакимијјәтдә гәрар тутумушдулар вә мәрһум алим Кашифул-Ғитанын сөзләри илә десәк, онлар өзләри вилати-фәгиһ идиләр вә бу јолда зәманә һөкумәтинә мүлһәг олмагла гәрара алырлар ки һеч олмаса аз да олса, мүсәлманларын һаггынын риајәт олунмасында роллары олсун. Даһи алим Мүһәггиг Кәрәки дә Кашифул-Ғитанын бу тәһлилини зәманәнин шәраитинә ујғун олараг дүзҝүн гәбул едир вәу ики даһи алими – Сејјид Муртәза вә Хаҹә Нәсир шејх Тусини - вилајәти-фәгиһ мәсәләсинин ән көклү тәрәфдарларындан сајыр.[3]

Иранда сәфәви һөкумәтинин тәшкили шәраити дәјишди. Тарихдә илк дәфә шиә һөкумәти тәшкил олунду. Бу һөкумәтин дә сәлтәнәти олмасы вә бәзи шиә фәгиһләри тәрәфиндән гәсбкар һесаб олунмасына бахмајараг, о заманкы шәраитдә, әсл исламын горунмасы, өлкәнин јаделли вә динсизләрин һүҹумундан мәнафе вә мәсләһәтинин һифзи јеҝанә јол сәфәви шаһларындан һимајәт етмәк иди. Һәмин мәсәләләр сәбәб олду ки, бир дәстә шиә руһани алимләр бирбаша бу шаһ һөкумәтилә сых әлагәјә ҝирдиләр.

Ајәтуллах Хумејни (рәһ) ҹәнабаларынын васитаси илә иран Ислам ҹумһуријјәтинин вүҹуда ҝәлмәси дә сәбәб олду ки вилајәти фәгиһ мәсәләсиндә мүхтәлиф мөвзуларда мүхтәлиф бәһсләр гаршыја чыхсын. О алим ки, бирбаша төвһид әһлинин вә әдаләт тәрафдарларынын бајрағыны әлиндә тутмушдур. Она ҝөрә дә бәһсимизмин бу гисмини, исламын мүасир ҹаһилијјәт вә зүлмәт әсриндә о даһи алимин һәјатвериҹи сөзләри илә сона чатдырырыг ки бујурур:

“Виалјәти-фәгиһ бәһси тәзә бәһс дејил ки ону биз ҝәтирмиш олаг. Әксинә бу мәсәлә әввәлдән олуб. Мәрһум Мирзаи Ширазинин тәнбәки (түтүн-сигарет чәкмәк) һаггындакы һөкмү һөкумәт һөкмләриндән иди вә һамыја ондан итаәт етмәк ваҹиб иди. Бу һөкм, гәзавәт һөкмү дејилди ки мөвзусунда бир нечә нәфәр арасында ихтилаф олсун.Мәрһум Мирзаи Мүһәммәд Тәги Ширази ҹиһад һөкмү вемишди (әлбәттә заһидә мүдафиә үнваны илә) вә бүтүн алимләр она табе олдулар. Она ҝөрә ки һөкм, вилајәти-фәгиһин һөкумәт һөкмү иди. Неҹә ки нәгл едирләр мәрһум Кашифул-Ғита да бу мәсәләни тарихдә алимләрдән нәгл етмишдир. Мәрһум Нәраги дә Рәсулуллаһын (с) шәниндә олан иҹтимаи мәсәләләрин бөјүк гејб дөврүндә фәгиһин дә ихтијарында сабит олмасыны јазыр. Фәгиһ Наини дә јазыр: Бу мәсәлә, Имам Замандан (әҹ)  Өмәр ибни Һәнзәлә васитәси илә нәгл етдији рәвајәтдән дә сабит олунур. Һәр һалда бу мәсәлә јени бир мәсәлә дејил. Биз бу мәсәләни чох шәхәләри илә бәһс етдик. Бу мөвзуда һөкумәт бәһсинә тохундуг вә мәсәләнин даһа да ајдын олмасындан өтрү сизләрин ихтијарында гојдуг ки, даһа чох мәлуматыныз олсун. Јохса, бу мөвзу һәмән мәсәләдир ки, әксәр алимләр бәһс етмиш вә анламышлыр. Биз әсл мәсәләни бәһс етдик вә лазымдыр ки индики нәсл јенидән бу мәсәләнин әтрафында фикр етсинләр вә дүзҝүн јолун әлә ҝәлмәсини өјрәнсинләр..” [4]

 

Даһа чох мүталиә үчүн бах:

1. Мәһди Һадәви Теһрани, Вилајәт вә дијанәт, Мусәссеји фәрһәнҝи ханеји хирәд, Гум, икинҹи чап, 1380 шәмси или.



[1][1] Шејх Һәсән Нәҹәфи, Ҹәваһирул-кәлам, 15-ҹи ҹилд, сәһ-422 вә 21-ҹи ҹилд, сәһ-395.

[2] Мәсәлән, мәрһум шејх Муфид бу бәһсдә гыса бәһс етмәсинә бахмајараг вилајәти-фәгиһ мәсәләсини там шәкилдә тәсдиг вә гәбул едир.

[3] Мәһәггиг Кәрәкинин “ Гәваид” китабына һашијәси, әлјазма сәһ-36.

[4] Ајәтуллаһ Хумејни, Виајәти-фәгиһ, сәһ-173.

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Вилајәти-фәгиһин шәраити нәдир?
    7847 Nizamlar hüquq və əhkam 2010/02/06
    Исламда рәһбәрлијин әсаслары бунлардан ибарәтдир: фәгиһлик, әдаләт вә ислам ҹәмијјәтини идарә етмәк гүдрәти. Иран Ислам Республикаснын конститусијасынын 109-ҹу маддәсиндә бу үч шәртә ишарә олунуб.Рәһбәрин шәраит вә сифәтләри:
  • Müsəlmanların tarixi nə vaxtdan başlanmışdır?
    6591 تاريخ کلام 2012/04/09
    Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in besətindən sonra, habelə islamın coğrafi sərhədləri Ərəbistan yarımadasının bir hissəsində olduğu zaman və müsəlmanların əlaqələrinin cüzi və mühüm ümumi hadisələrin az olduğuna görə bir müddət zamanı bilmək üçün tarixin başlanğıcının və hadisələrin baş vermə zamanının müqayisə olmaması heç bir problem yaratmırdı. İkinci ...
  • Quran və rəvayətlərdə həzrət Xızır (ə) barəsində bəhs olunmuşdurmu?
    24494 تاريخ بزرگان 2011/11/21
    Qurani- kərimdə bir başa olaraq həzrət Xəzər (ə)- ın adı gəlməmişdir bəlkə bu ünvanla: " عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَیْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً" [i] ki, onun elm və bəndəlik məqamını açıqlayır və Musa ibni İmranın müəllimi olaraq ondan yad edilmişdir. Bir çox rəvayətlərdə böyük ...
  • Tükümün tökülməsinə görə, yapşqanla başıma parik qoymağa məcbur olmuşam. Mənim dəstəmaz və qüslümün hökmü nədir?
    5355 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Həzrət Ayətullah əl- uzma Hadəvi Tehrani (damət bərəkatuh)- nin cavabı belədir: Əkilmiş tük, təbii inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tük, təbii və inkişaf edən olsa və bədənin hissəsi sayılsa, şəxsin tükü hökmündədir. Əkilmiş tük, inkişafsız təbii ya süni liflər ...
  • Qədr gecəsində oyaq qalmağın fəlsəfəsi nədən ibarətdir?
    6633 شهادت امام علی ع 2014/05/18
    Qədr gecəsi, Qurani-Kərimdə məqamına təkid olunmuş ən mühüm zamanlardan biridir və bu gecənin mənəvi məqamı haqqında çox hədislər vardır. Qədr surəsində belə bir xüsusi məqamın səbəbinə o cümlədən, Quranın[1] və mələklərin[2] nazil olması işarə olunur. Quran-Kərimdə bu gecə başdan-başa mənəviyyətlə dolu ...
  • “Аллаһын илк јаратдығы әглдир” – сөзүнүн мәнасы нәдир?
    7127 İslam fəlsəfəsi 2010/10/13
    Фәлсәфи терминолоҝијада әгл (шәриәт вә Гуранда дејилән мәләк дә адландырмаг олар) елә бир субстансијадыр (ҝөвһәрдир) ки, һәм затән (өзлүјүндә) вә һәм дә фелән (ишдә)  мүҹәррәддир. Јәни, затән мадди олмајыб, ишләрини һәјата кечирмәкдә бәдән кими мадди аләтә еһтиајҹы јохдур. Әлбәттә бу там мүҹәррәд варлығы ...
  • Əgər behişt nemətləri yorucu və bezdirici deyilsə, onda behişt əhli bir ləzzətdən necə əl çəkərək başqası ilə məşğul olurlar?
    5630 Qədim kəlam 2012/06/23
    Belə nəzərə çarpır ki, bu sualın mənşəyi bir növ bu dünyanın xüsusiyyətlərini axirət məsələləri ilə müqayisə etmək və dünyanın nöqsan, eyib, xəstəlik, ölüm, süstlük, xoşagəlməz hadisələr və s. xüsusiyyətlərini meyar qərar verməkdir, halbuki Quran və rəvayətlərə əsasən axirət aləminin xüsusiyyətləri bu dünya ilə uyğun gəlmir.
  • Fiqhi hökmlərin fəlsəfəsi haqqında sual etmək olarmı?
    7648 Əhkam və hüquq fəlsəfəsi 2015/08/01
    Bu sualın cavabı aşağadakı mövzuda cavablınır; 1.İlahi hökmlərin həmişə məsləhətlər və fəsadları nəzərə almaqla olduğuna görə heç vaxt hansısa hökm heç bir səbəb olmadan halal və ya haram və vacib ola bilməz. Heç də belə deiyl ki, ilahi hökmlər heç bir meyar və hikmət olmadan bəşəriyyətə gəlmiş ...
  • Rəvayət vardır ki, Allah- Taala Fatimənin paklığına xatir onun övladlarını cəhənnəmə aparmaz. Xahiş edirik onu təhlil edin.
    6043 Hədis elmləri 2012/01/08
    Bu rəvayət şiə və Əhli- sünnə kitablarında vardır və onu nəql edən ravilərin və mənbələrin çoxluğu ona etimad etməyə dəlildir.Amma bu qeyri- müəyyənlik həmişə olubdur ki, bu hədisin genişliyi və əhatə dairəsi hara kimidir? Başqa rəvayətlərə əsasən bu nəticəyə gəlmək olar ki, ancaq həzrət Zəhranın (s.ə.) vasitəsiz övladları o ...
  • Kimlər cənnətə daxil olacaq?
    12008 Qədim kəlam 2011/02/14
    Bir çox Quan ayələrində tədqiqat aparıldığı zaman, bu nəticəni əldə etmək olur ki, cənnət Allahın insanlara verdiyi bir vədədir. Cənnət o insanlara nəsib olur ki, "müttəqi" "mömin" Allahın və onun rəsulunun göstərişlərini tamamlaya yerinə yetirsin. Bu cür insan səadətə çatmış və xoşbəxt insandır. Allahın və həzrət rəsul əkrəmin ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163757 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    158583 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118631 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    111664 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    104931 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92425 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54038 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    48841 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    44789 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44212 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...