جستجوی پیشرفته
بازدید
5118
آخرین بروزرسانی: 1400/03/02
خلاصه پرسش
آیا در ارتباط با خوردن آبجو و نیز مسح بر روی کفش به هیچ وجه نمی‌توان از «اصل تقیه» استفاده کرد؟!
پرسش
با توجه به روایاتی که تقیه را جایز می‌شمارد؛ چرا در برخی از روایات وارد شده است که تقیه در نوشیدن نبیذ و مسح بر روی کفش جایز نیست؟
پاسخ اجمالی

«تقیه» به معنای «پرهیز از یک زیان قابل جلوگیری»، یک روش عقلایی و منطقی برای همه ی انسان‌هایی است که در حال مبارزه با دشمن نیرومندی هستند که برحسب موارد و موقعیت‌های مختلف، گاهی واجب، گاهی حرام و زمانی مباح است. با این وجود در برخی از روایات آمده است که تقیه در مواردی جایز نیست:

  1. زراره از امام باقر(ع) پرسید: آیا در حال تقیه، می‏توانم بر روی کفش خود مسح بکشم؟ امام(ع) فرمود: «من در باره سه موضوع، تقیه نمی‏کنم: آشامیدن مسکرات، مسح کردن بر روی کفش و حج تمتع».[1]
  2. امام صادق‌(ع) فرمود: «نه قسمت از ده قسمت دین در تقیه است و هر کسی تقیه ندارد، دین ندارد، و تقیه در هر چیزی وجود دارد، جز در نوشیدن نبیذ و مسح بر روی کفش».[2]

در بررسی اسناد این احادیث باید گفت؛ حدیث اول حسن و مورد تأیید است؛[3] اما حدیث دوم از نظر سند مجهول است.[4]

از نظر محتوا، این دسته از اخبار در ظاهر، مخالف اخبار زیادی است که استفاده از اصل تقیه را با اجتماع شرایط در همه چیز، جز در خون‌ریزی مجاز می‌دانند؛[5] از این رو فقیهان با استناد به روایات بالا، حکم به مجاز نبودن استفاده از اصل تقیه در این موارد نمی‌کنند،[6] بلکه این روایات را به گونه‌ای دیگر تفسیر می‌کنند:

الف) این احادیث در مورد تقیه‌ای نیست که خوف جان و مال در او باشد؛ بلکه مرتبط با تقیه مداراتی است که در این دو مورد نباید تقیه مداراتی کرد.

ب) موارد ذکر شده در این احادیث از اموری نبود که مخالفان شیعه حساسیت چندانی بر روی آن داشته و افرادی که بر خلاف نظرشان عمل کنند را مجازات کنند، بلکه شرب خمر و مسکرات در نظر آنان نیز حرام بوده و تنها در حرمت آبجو اختلاف نظر داشتند؛[7] و در مسح پا نیز اهل سنت شستن را بهتر می‌دانند و مسح بر کفش را به عنوان حکمی لازم الاجرا نمی‌دانند (تا مخالفت با آن و کندن کفش هنگام مسح، حساسیت‌زا باشد)، و در تمتع حج هم اهل سنت هنگام ورود به مکه طواف و سعی را مستحب می‌دانند. بر این اساس، اختلاف تنها در نیت افراد است که در دل آنها بوده و کسی از آن آگاه نیست و مخفی کردن تقصیر(تراشیدن مو و ناخن) نیز بسیار آسان است.[8] و به همین دلیل، اساساً جایی برای استفاده از اصل تقیه باقی نمی‌ماند.

از این‌رو برخی احتمال داده‌اند که در این‌گونه موارد خوف بر نفس یا مال به حدی نیست که منجر به مشقت زیاد شود و نتوان آن‌را تحمل نمود.[9]

ج) همان‌گونه که زراره در دنبال خبر خود گفته است، ائمه(ع) تنها اعلام کرده‌اند که خودشان در این موارد تقیه نمی‌کنند، اما به شیعیان توصیه نفرموده‌اند که شما نیز در این موارد تقیه نکنید.

بر این اساس و با استفاده از عموم و شمول «اصل تقیه» نظر فقها این است که اگر ترس واقعی وجود داشته باشد در مواردی مانند نوشیدن آبجو و دیگر مسکرات نیز می‌توان از اصل تقیه بهره جست، بلکه در شرایطی ممکن است خوردن مشروب الکلی واجب هم باشد!

سخنی از امام خمینی(ره) نیز در این زمینه وجود دارد:

«... حفظ خود اسلام از جان مسلمان هم بالاتر است. این حرفهای احمقانه‌‌ای است که از همین گروهها القا می‌شود که خوب، جاسوسی که خوب نیست! جاسوسی، جاسوسی فاسد خوب نیست، اما برای حفظ اسلام و برای حفظ نفوس مسلمین واجب است، دروغ گفتن هم واجب است، شرب خمر هم واجب است».[10]

 


[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 3، ص 32، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[2]. همان، ج ‏2، ص 217.

[3]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ع)، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ‌ج 13، ص 106، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.

[4]. همان، ج ‏9، ص 167.

[5]. همان، ص 166.

[6]. شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، محقق، موسوی خرسان، حسن، ج 1، ص 362، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[7]. مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج ‏9، ص 167.

[8]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 72، ص 424، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[9]. تهذیب الاحکام، ج 1، ص 362.

[10]. ر. ک: صحیفه امام خمینی، ج 15، ص 116،

 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها