«سجر» در عربی به معنای «پر کردن» و «مسجور» به معنای «انباشته شده» می‌باشد. [1]

قرآن کریم در بیان یکی از نشانه‌های برپایی قیامت می‌فرماید: «وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَت».

واژه «سُجِّرَتْ» در لغت به چند معنا آمده است؛ مانند: تشدید آتش،[2] پُر و لبریز شدن، خشکیده شدن آب،[3] و... .

مفسران قرآن با توجه به معانی لغوی این واژه، در این‌که منظور از «تسجیر» دریاها چیست احتمالاتی را مطرح کرده‌اند؛ مانند:

1. منظور آن است که در آن‌‌روز، آب‌ دریاها به زمین فرو می‌رود به گونه‌ای که حتی یک قطره از آن باقی نمی‌ماند.[4]
2. رودها و دریاها، آب‌های شیرین و گوارا و آب‌های شور با هم آمیخته می‌شوند، و همه‌ی دریاها یک دریا می‌شود.[5]
3. بر اساس قرائت مشهور که به تشدید خوانده شد: «سُجِّرَتْ»، معناى آن شدت و پیوستگى فعل است؛ یعنی آن‌‌گاه که دریاها به هم پیوسته و به شدت و سراسر برافروخته گردد.^[6]

گویا در آستانه‌ی قیامت همین‌‌که خورشید با شعاع و قدرتش به هم پیچیده و تاریک شد، توازن جذب و دفع میان خورشید و زمین و در نتیجه تعادل در میان نیروى ثقل و فشار گازها و مواد گداخته درون زمین به هم می‌خورد و با انفجارهاى شدید و همه‌جانبه، قشر فاصل و حافظ از میان می‌‌رود، کوه‌‌‏ها به حرکت در می‌آید و گازها و مواد داغ و گداخته، آب دریاها را به سرعت تبخیر می‌کند و دریاها را طوفان مواد مذاب و آتش فرامی‌گیرد.[7]

4. برخی گفته‌اند « وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَت»، یعنی هنگامی که دریاها تبدیل به آتش و مشتعل شوند. البته از نظر علمی نیز این مطلب به اثبات رسیده است که آب از دو عنصر اکسیژن و هیدروژن تشکیل شده، اگر از یکدیگر جدا شوند، هیدروژن آن پس از ترکیب با اکسیژن مشتعل می‌شود و شعله و حرارت عظیم از آن به وجود می‌آید، و بیقین می‌‏توان گفت که خدای متعال در روز قیامت آن قدرت را دارد که با تأثیر فشار یا عاملى دیگر عناصر آب را از یکدیگر جدا کند و آنها را مشتعل سازد.^[8]

به عبارت دیگر، از آن‌جا که خدای متعال تواناى بر ویران کردن دنیا و برپاداشتن قیامت است، می‌تواند با دریاها هر کاری را که می‌خواهد بکند، از جمله گرم کردن و تغییر ماهیت دادن آب‌‌هاى آنها به آتش افروخته.[9]

5. به نظر می‌رسد منظور از «وَ إِذَا الْبِحارُ سُجِّرَت»، هم‌چنین «وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ»،[10] جوشیدن و تبخیر شدن آنها در اثر حرارت باشد که در این صورت دیگر دریایى نخواهد ماند و همه تبخیر خواهند گردید. و شاید منظور از انفجار و شکافتن نیز همان باشد که در آیه «وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ» آمده است، اقیانوس‌ها که کران تا کران سطح زمین را گرفته‌‌‏اند، (با شعله‌ور شدن و انفجار) به هوا می‌روند و بستر آنها آشکار می‌گردد.[11]
6. تسجیر به معنای پر شدن و سرریز کردن است تا این‌که به حالت انفجار برسد و سیلان پیدا کند، همان‌گونه خدای متعال در جایی دیگر فرمود: «وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ». و عرب هم به چاهی که پر از آب باشد، می‌گوید: «ماءٌ مسجور».[12]

و قرآن نیز در توصیفی از دریا واژه «مسجور» را برای آن مورد استفاده قرار می‌دهد: «وَ الْبَحْرِ الْمَسْجُور».[13]

[1]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج 4، ص 345، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[2]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان عدنان، ص 397، دمشق، بیروت، دارالقلم‏، الدار الشامیة، چاپ اول، 1412ق.

[3]. لسان العرب، ج 4، ص 345.

[4]. ر. ک: ابوالفتوح رازی، حسین بن علی، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن، تحقیق، یاحقی، محمد جعفر، ناصح، محمد مهدی، ج 20، ص 159، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1408ق.

[5]. همان.

[6]. طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، ج 3، ص 173، تهران، شرکت سهامی انتشار، چاپ چهارم، 1362ش.            

[7]. همان.

[8]. مدرسی، سید محمدتقی، تفسیر هدایت، گروه مترجمان، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ج ‏17، ص 354، مشهد، چاپ اول، 1377ش.

[9]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ‏31، ص 65، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق.

[10]. انفطار، 3.

[11]. قرشی، سید علی اکبر، تفسیر احسن الحدیث، ج ‏12، ص 102، تهران،  بنیاد بعثت، چاپ سوم، 1377ش.

[12]. طبری، ابو جعفر محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏30، ص 44، بیروت، دار المعرفة، چاپ اول، 1412ق.

[13]. طور، 6.