جستجوی پیشرفته
بازدید
2253
آخرین بروزرسانی: 1400/12/16
خلاصه پرسش
در خصوص «مرهونیت هر نفس نسبت به مکتسبات» آیا فقط سیئات مراد است؟ و به عبارتی آیا انسان تنها در گرو اعمال زشت خویش می‌باشد؟!
پرسش
در خصوص مرهونیت هر نفس نسبت به مکتسبات آیا فقط سیئات مراد است؟ در این صورت بیان آن چیست؟
پاسخ اجمالی

کارهایی که انسان انجام می‌دهد اثری در نفس می‌گذارد و استمرار و تکرار آنها، موجب ماندگاری و تحقق ملکات و صفات ثابت در نفس می‌شود؛ این ملکات با نفس متحد می‌شوند، و هنگام مرگ، همراه انسان در عالم پس از آن خواهند بود؛ به همین دلیل انسان نوع اخیر نیست؛[1] بلکه جنسی است که چهار نوع دیگر یعنی بهیمه(حیوان، نماد شهوت)، سَبُع(درندگی و نماد غضب)، شیطان(نماد مکر و حیله) و فرشته(نماد خوبی)، در ذیل او قرار دارند، و تمام اینها به عمل اختیاری انسان شکل می‌گیرند.

البته بهیمه‌ و حیوانی که ذیل انسان است با بهیمه و حیوانات دیگر متفاوت است؛ زیرا او «انسان بهیمه» است؛ از این‌رو از هر بهیمه و حیوانی، بهیمه‌تر است؛ چنان‌‌که قرآن می‌فرماید: «آنان مانند حیوانات‌اند، بلکه از حیوانات هم گمراه‌‌ترند».[2] «سبع و درنده انسان» نیز از هر گرگی درنده‌تر است.

«فرشته انسان» نیز از هر فرشته‌ای بالاتر است؛ چنان‌‌که پیامبر اسلام(ص) به درجه‌ای از کمال رسید که در شب معراج «به اندازه دو کمان یا کمتر از آن به خداوند نزدیک شد»،[3] به گونه‌‌ای که جناب جبرئیل(ع) به پیامبر(ص) عرض کرد: «اگر به اندازه یک بند انگشت نزدیک‌‌تر شوم می‌سوزم».[4]

نتیجه این‌که در اتحاد نفس با ملکات، تفاوتی بین صفات خوب و بد نیست؛ در قرآن کریم نیز مرهونیت و در گرو بودن نفس نسبت به اعمال خویش به صورت مطلق، مطرح شده است و شامل هر دو قسم می‌شود:

«کُلُّ نَفْسٍ بِما کَسَبَتْ رَهینَةٌ»[5] هر کس در گرو اعمال خویش است.

«وَ الَّذینَ آمَنُوا وَ اتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُمْ بِإیمانٍ أَلْحَقْنا بِهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَ ما أَلَتْناهُمْ مِنْ عَمَلِهِمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ کُلُّ امْرِئٍ بِما کَسَبَ رَهینٌ».[6] کسانى که ایمان آوردند و فرزندانشان به پیروى از آنان ایمان اختیار کردند، فرزندانشان را (در بهشت) به آنان ملحق می‌کنیم و از (پاداش) عملشان چیزى نمی‌کاهیم و هر کس در گرو اعمال خویش است.

که آیه اول در مورد سیئات و آیه دوم در مورد حسنات است.


[1]. البته معروف میان فلاسفه به ویژه فلسفه‌ی مشاء این است که انسان نوع اخیر و نوع الانواع است که در ذیل او نوعی وجود ندارد.

ر. ک: شیخ الرئیس ابن سینا، الشفاء(المنطق)، المدخل 1، ص 63، قم، مکتبة آیة الله المرعشى، 1404ق.

اما در فلسفه و حکمت متعالیه انسان نوع اخیر نیست بلکه در ذیل آن انواع است. ر. ک: عبد الرحمن بدوى، افلاطون فى الاسلام، ص 111، دار الاندلس، 1980م.

[2]. اعراف، 179؛ «... أُولئِکَ کَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ...».

[3]. نجم، 8 و 9؛ «ثمُ‏ دَنَا فَتَدَلىَ‏. فَکاَنَ قَابَ قَوْسَینْ‏ أَوْ أَدْنىَ». ر. ک: «معراج و قاب قوسین»، 26883.

[4]. «فَلَمَّا بَلَغَ إِلَى سِدْرَةِ الْمُنْتَهَى فَانْتَهَى إِلَى الْحُجُبِ فَقَالَ جَبْرَئِیلُ تَقَدَّمْ یَا رَسُولَ اللَّهِ لَیْسَ لِی أَنْ أَجُوزَ هَذَا الْمَکَانَ وَ لَوْ دَنَوْتُ‏ أَنْمُلَةً لَاحْتَرَقْتُ»‏. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 18، ص 382، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[5]. مدثر، 38.

[6]. طور، 21.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...