قبل از هرچیز تذکر می دهیم که بحث قبر و بر انگیخته شدن از قبور بحثی فراتر از قبر مادی بوده و طبق روایات مراد از عالم قبر، عالم برزخ است.

ضمن اینکه در مورد حشرِ فردی که خارج از زمین بمیرد باید توجه داشته باشیم که ارض محشر تفاوتهای عمده ای با تصور ما از زمین دارد بلکه در آغاز قیامت زمین به غیر این زمین تبدیل شده و تغییر و تبدلات زیادی در کل عالم هستی رخ خواهد داد به طوری که ارض محشر متناسب با حیات برتری بوده و استعداد بقا و حیات بهشتی و ... را خواهد داشت.

بر اساس یک دیدگاه کلی و هستی شناسانه اگر کل عالم ماده با تمام اجرام آن را ارض به معنای عام بگیریم و فضای بین کرات را آسمان اول و شش آسمان بعدی را آسمانهایی غیر مادی، خواهیم دید که در مسئله بر انگیخته شدن از قبور، مقید بودن قبر به کره زمین ضرورتی ندارد. و هر کره خاکی اعم از زمین و سایر کرات همان ارض به مفهوم عام خواهد بود و می دانیم که فعل و انفعالات و پدیده های مربوط به معاد و قیامت کبری واقعه ای در کل عالم هستی است.

هرچند متبادر از ارض در خطابات قرآن و معنای لفظ همان کره زمین است ولی این از باب اغلبیت بوده یعنی مخاطبین آن تصوری از امکان ادامه حیات در سایر کرات با پیشرفت های فضایی و غیره نداشته اند. با این حال در جاهای زیادی اصطلاح ارض برای بهشت و برزخ (ارض بهشت و ...)  و قرآن (ارض قرآن) و... به کار رفته که همگی نشان می دهد واژه ارض از لحاظ معنایی فقط به معنای کره زمین نیست و به عنوان بستر و ماده وجود در هر مقامی استعمال شده است.

بنابراین از این دیدگاه، آیاتی که در مورد حشر انسان ها نازل شده شامل همه کرات خاکی است. و همه انسان ها را در بر می گیرد . و حتی ماده کره ماه را در روز قیامت می توان جزو ارض محشر محسوب کرد.

در پایان گفتنی است که به این سؤال از دیدگاه های مختلفی پاسخ داده شده از جمله دیدگاه نقلی و کلامی و ... که می توان به آنها مراجعه کرد و ما در اینجا با دیدگاهی کلی به این بحث پرداختیم تا بتوانیم پاسخگوی بسیاری از شبهات دیگر ی هم که حاصل نگرش کیهانی و مقایسه آن با مطالب قرآنی است، بوده باشیم.

برای مطالعه بیشتر می توانید به نمایه های زیر مراجعه کنید:

زمین محشر 14990 (سایت: ) .

معاد جسمانی و عدم اعاده اجزاء فضلیة 14414 (سایت: 14773) .

افلاک و آسمان ها 8269 (سایت: 9151) .