قبل از پاسخ لازم است به عنوان مقدمه نکاتی یادآوری گردد:

1. واژه‌ی "حجاب" در لغت به معنای پرده، حاجب و چیزی است که میان دو چیز حایل و فاصله می‌شود.[1] البته همان‌گونه که مفسران و محققان گفته‌اند، واژه‌ی حجاب به معنای پوشش زنان، اصطلاحی است که بیشتر در عصر ما پیدا شده و اصطلاحی جدید است. آنچه در گذشته‌ها در این مورد به کار می‌رفت، به ویژه در اصطلاح فقها، واژه‌ی «ستر» است که به معنای پوشش است.[2]

لزوم پوشیدگی زن در برابر مرد بی‌گانه یکی از مسائل مهم اسلامی است. در قرآن کریم برای رشد و تعالی زن و نیز سالم سازی محیط خانه و اجتماع، حجاب برای زنان، واجب شده است.[3]

2. بی‌گمان خداوند از همه چیز در همه حال با خبر است و پوشیده و پنهان براى او مفهومى نـدارد؛ اما از آن‌جا که انسان در حال عبادت خود را در حضور خدا می‌بیند و با او سخن می‌گوید، در چنین حالى باید مناسب‌ترین لباس را در حـضـور او بپوشد. و روشن است که مناسب‌ترین لباس براى زن، همان لباس کامل است - یعنى لباسى که نشانه‌ی عفت و پاک‌دامنى او است و بهترین حالات او را منعکس می‌سازد. - تنها چنین لباسى شایسته‌ی حال عبادت است. حـتـى در مـورد مـردان نیز نـه تنها نماز خواندن با بدن عریان باطل است و با روح خضوع و احترام به ساحت مقدس پروردگار سازگاری ندارد، بلکه بهتر آن است که علاوه بر پوشش مقدار واجب، با لباسى نماز بخوانند که نشانه‌ی نهایت احترام باشد.

علاوه بر این؛ رعایت حجاب در نماز، اولا: نوعی تمرین مستمر و روزانه برای حفظ حجاب در همه‌ی مواردِ واجب است. ثانیا:

نماز خواندن در منظر مردم و در اماکن عمومی و مساجد، حجاب کامل را می‌طلبد و این مصون ماندن زنان از نگاه دیگران و حفظ آرامش روحی نمازگزار را در پی دارد.[4]

اما در خصوص کیفیت رعایت حجاب و میزان حجابی که لازم است در نماز توسط زنان رعایت شود، باید در دو جهت بحث کنیم:

1. مقدار پوشش

مقدار پوشش واجب برای زن در حال نماز، پوشاندن تمام بدن، حتی موی سر به جز صورت(به مقداری که در وضو شسته می‌شود) و دست‌ها تا مچ و پاها تا مچ است. اما برای آن‌که یقین کند مقدار واجب را پوشانده است، باید[5] مقداری از اطراف صورت و قدری پایین‌تر از مچ را هم بپوشاند.[6]

در این مسئله توجه شما را به چند استفتا از مراجع عظام تقلید جلب می‌کنیم:

حجاب در نماز

پرسش: اگر خانمی در بین نماز متوجه شود که موهای او از چادر بیرون آمده، تکلیفش چیست؟ اگر بعد از نماز بفهمد، آیا درست است؟

همه‌ی مراجع (به جز آیات عظام بهجت و وحید): اگر در بین نماز بفهمد، باید بلافاصله آن‌را بپوشاند و نمازش صحیح است؛ به شرط آن‌که پوشاندن زیاد طول نکشد. اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است.[7]

آیات عظام بهجت و وحید: اگر در بین نماز بفهمد، باید آن‌را بلافاصله بپوشاند و بنابر احتیاط واجب نماز را تمام کند و دوباره بخواند. و اگر بعد از نماز بفهمد، نمازش صحیح است.[8]

نماز با مانتو

پرسش: نماز خواندن با مانتو و روسری چه حکمی دارد؟

همه‌ی مراجع: اگر مقدار واجب پوشش و شرایط لباس نمازگزار در آن رعایت شود، اشکال ندارد؛ هرچند نماز با چادر برای رعایت پوشش در نماز، آسان‌تر و بهتر است.[9]

پوشش پا و چانه

پرسش: آیا پوشاندن کف پا هنگام سجده کردن واجب است؟

همه‌ی مراجع: خیر، پوشاندن روی پا و کف آن واجب نیست.[10]

آیت الله العظمی خامنه‌ای در پاسخ به این سؤال که: آیا پوشاندن کامل چانه هنگام حجاب و در نماز واجب است، یا این‌که فقط قسمت پائین آن باید پوشانده شود، و آیا وجوبِ پوشش چانه مقدمه‌ی پوشاندن صورت است که شرعاً واجب است؟، پاسخ داده است: پوشاندن قسمت پایین چانه واجب است نه خود آن؛ زیرا چانه جزئى از صورت است.[11]

2. ساتر بودن لباس و پوشش

واجب است لباس زن نمازگزار از نظر نازکی و ضخامت به حدی باشد که بدن و موی انسان(زن) در آن پیدا نباشد. حضرت امام خمینی(ره) در این مسئله فرمود: "اگر حجاب و ساتر به نحوی باشد که بدن دیده شود، کافی نیست.[12]

حال با توجه به نکاتی که گفته شد و با یک تأمل ساده می‌توانید به یک جمع‌بندی صحیح برسید و به راحتی دریابید که چادر نماز شما و نوع پارچه‌ی آن، پوشش لازم برای اقامه‌ی نماز را تأمین می‌کند یاخیر؟[13]

[1]. ابن منظور، لسان العرب، ماده "حجب".

[2]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 17، ص 402، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم، 1371ش.

 [3] اقتباس از سؤال «حجاب در اسلام»، 431.

[4] اقتباس از سؤال «حجاب خانم‌ها هنگام خواندن نماز»، 693.

[5]. آیت الله مکارم شیرازی احتیاط واجب دارند.

[6]. نک: حسینی، سید مجتبی، رساله دانشجویی، ص96-97، پرسش 106، 107،108.

[7]. توضیح المسائل مراجع، مسئله 792؛ خامنه‌ای، سید علی، اجوبة الاستفتاءات، س 432؛ نوری همدانی، توضیح المسائل، مسئله 793.

[8]. توضیح المسائل، مسئله 798؛ بهجت، توضیح المسائل، مسئله 665.

[9]. توضیح المسائل مراجع، مسئله 897.

[10]. امام خمینی، نوری همدانی، مکارم شیرازی و فاضل لنکرانی، تعلیقات علی العروة، ج 2، فصل فی الستر و الساتر؛ وحید خراسانی، سیستانی و تبریزی، منهاج الصالحین، مسئله 518، صافی گلپایگانی، هدایة العباد، ج 1، مسئله 661؛ بهجت، وسیلة النجاة، ح 1، مسئله 625 و دفتر: خامنه‌ای.

[11]. توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏1، ص 481، سؤال 439.

[12]. امام خمینی،استفتائات، ج1،ص 137، سؤال34.

[13]. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: «فلسفه‌ی حجاب زنان»، 825؛ «قانون حجاب و دلایل اجبار در اجرای آن»، 1174.