در میان آیات و روایات به چیزی که به فلسفۀ این موضوع اشاره کرده باشد، دست نیافتیم. اصولاً مسائل عبادی و احکام شرعی، جنبۀ تعبدی دارند و در این مسائل فقط تعبد و پذیرش خواست شارع مقدس می‌تواند مهم‌ترین ملاک و مصلحت باشد، اگر چه مصالح دیگری نیز در آنها نهفته است که از آنها آگاهی نداریم. تنها در برخی از روایات به گوشه‌هایی از حکمت و مصلحت جعل بعضی از احکام اشاره شده است و با پیش‌رفت دانش و فهم و خرد بشری، گوشه‌های دیگری از آنها آشکار می‌شود. البته حجاب به طور کلی بویژه در حال نماز، آثار و برکات و محسنات زیادی دارد که بعید نیست در واجب شدن آن از طرف خداوند متعال نقش مؤثری داشته باشد.

در این‌جا به برخی از مواردی که به عنوان محسنات حجاب در نماز ذکر شده است می‌پردازیم:

1. داشتن لباس کامل بر وقار ظاهری انسان می‌افزاید. هر چه از لباس انسان کم شود، از وقار وی و حفظ شئون اجتماعی‌اش کاسته می‌شود و نزد دیگران تنزل می‌یابد. حجاب را می‌توان یک نوع ادب دانست. ادب اقتضا می‌کند انسان در مقابل دیگران و بزرگان با لباس کامل ظاهر شود. شرکت در محافل و مراسم مذهبی در همۀ ادیان، بلکه نزد همه‌ی عقلای عالم معمولاً با حجاب همراه است. بویژه در اسلام که لباس رسمی حضور زن مسلمان در اجتماعات، پوشش کامل است.

انسان در حال نماز به محضر خدا می‌رود و در حالی‌که ملائکة عرش الاهی حضور دارند، در یک مجلس رسمی‌ به عبادت خدا می‌پردازد. بنابراین، چون نماز در حقیقت حضور و بار یافتن به درگاه رب العالمین است، در این مجلس هر چه لباس کامل‌تر و تمیزتر و خوش‌بوتر باشد، مطلوب‌تر است، حتی به مردان سفارش شده است که با لباس کامل، ادب حضور در پیش‌گاه الاهی را رعایت کنند.

امام صادق‌(ع) می‌فرماید: "آن‌چنان خدا را عبادت کن که گویا او را می‌بینی، اگر او را نمی‌بینی، او تو را مشاهده می‌کند".[1]

2. از دیگر مصالح حجاب در نماز این است که نوعی تمرین مستمر و روزانه برای حفظ حجاب است. نیز یکی از عواملی است که در پاس‌داشت دائمی پوشش اسلامی زن و جلوگیری از آسیب‌پذیری او، نقش مهمی ایفا می‌کند. اگر بپذیریم اسلام همواره درصدد حفظ حجاب بانوان و مصونیت آنها است و به عفّت و پاک‌دامنی سفارش می‌کند، متوجه می‌شویم پوشش کامل در نماز همسو با این ایده است و برای تأکید بر این مسئله چنین شرطی را در نماز لازم می‌داند. در حقیقت همراه نماز، درس عفّت و پوشش مناسب می‌دهد، تا الگوی رفتاری و کرداری زن مسلمان را معرفی کند. در عین حال پوشش کامل در پنج نوبت در شبانه‌روز تمرین و تلقین عملی بسیار خوب و مناسبی بر پوشش و حجاب اسلامی زن مسلمان است.
3. نماز خواندن در منظر مردم و در اماکن عمومی و مساجد و مجامع، حجاب کامل می‌طلبد، بویژه برای زنان، تا از نگاه دیگران مصون بمانند، به خصوص که در نماز، رکوع و سجده و نشست و برخاست است، در این صورت حجاب کامل موجب مصون ماندن زنان از نگاه دیگران و باعث حفظ آرامش روحی نمازگزار و نیز پاسداری از عفّت عمومی می‌شود.

آنچه گفته شد مواردی است که به ذهن می‌آید، اما دلیل اصلی آن تعبد و پذیرش خواست خدا است.[2]

[1]. شیخ طوسی، محمد بن حسن‏، امالی، ص 526، قم، دار الثقافة، چاپ اول، 1414ق.

[2]. «فلسفه حجاب زنان»، 825؛ «حجاب در اسلام»، 431؛ «محدودۀ حجاب زن»، 495؛ «قانون حجاب و دلایل اجبار در اجرای آن»، 1174.