جستجوی پیشرفته
بازدید
17805
آخرین بروزرسانی: 1401/10/03
خلاصه پرسش
نظر شیعه درباره‏‌ی مهدى منتظر(عج) چیست؟
پرسش
نظر شیعه درباره‌ی مهدى منتظر(عج) چیست؟
پاسخ اجمالی

از آن‌رو که پرسش فوق بسیار کلى و مجمل است، بر آن شدیم تا اشاره‌‏اى کوتاه به زندگانى، اخبار غیبى و علایم ظهور حضرت حجت(عج) داشته باشیم.

نام او "م ح م د" است و القاب بسیارى؛ مانند قائم، منتظر، صاحب العصر و... دارد. پدر بزرگوارش امام حسن عسکرى(ع) و مادرش نرجس است. حضرت در سال 255ق در سامرا به دنیا آمد.

زندگى امام عصر(عج) از چهار دوره تشکیل شده است. دوره‏‌ی اوّل که از تولد تا غیبت صغرا است، پنج سال و اندى طول کشید و شناساندن آخرین امام و تبیین فلسفه‌ی غیبت از مهم‌‏ترین رویدادهاى این دوره است.

دوره‌ی دوم؛ از سال 260 ق، تا 329 ق است و عصر غیبت صغرا نامیده می‌‏شود. در این دوران که ارتباط امام(عج) با مردم محدود شده بود، وسیله‌ی ارتباط حضرت با شیعیان، نواب یا سفراى خاص حضرت هستند که تعداد آنها چهار نفر بود. در این محدوده‌ی زمانى مردم به صبر، اتحاد و تقوا دعوت شده و براى غیبت کبرای امام، آماده می‏شدند.

دوره‏‌ی سوم؛ پس از فوت على بن محمد سمرى، آخرین نایب امام(عج)، آغاز می‌‏شود و تا ظهور حضرت ادامه دارد. در این عصر، ارتباط مستقیم مردم با امام قطع می‌‏شود، ولى همیشه تحت عنایات او هستند. این دوره، دوره‌ی انتصاب نایبان عام یا فقهاى شیعه از جانب امام(عج) است.

دوره‏‌ی چهارم؛ که عصر طلایى زمین است، با تمام شدن غیبت کبرا، در یک صبح جمعه، ظهور حضرت از مکه‌ی مکرمه آغاز می‌‏شود و بی‌چارگان و زیرپا افتادگان، نفسى تازه می‌‏کنند. آن‌عصر، روزگار شایستگان است، نه استعمارگران و مستکبران. دوره‏‌اى که تنها ملاک برترى تقوا و عمل صالح است، نه ثروت و مقام یا هر چیز دیگر. پایان این دوره با شهادت امام‏(عج) پس از حکومتى حدود بیست سال خواهد بود که زمینه‌ساز رجعت به پاکی‌‏ها و مهربانی‌‏ها است.

اما آیات مربوط به امام دوازدهم(عج)، در قرآن کریم، کم نیست. مثل آیه‌‏اى که خداوند در آن وعده‏‌ی حکومت جهانى و پیروزى کامل اسلام بر تمام ادیان را می‌‏دهد. روایات نیز در این باره فراوان و متنوع است، به نحوى که شهید صدر(ره) می‌‏گوید: مجموع روایات مربوط به حضرت مهدى(عج) در منابع شیعه و سنى، بیش از شش هزار روایت است. از جمله روایت پیامبر اکرم(ص) که فرمود: مهدى از فرزندان من است، براى او غیبتى است... و پس از آن می‌‏آید و زمین را پر از عدل و داد می‌‏کند. همان‌گونه که از ظلم و جور پر شده است.

براى ظهور او نشانه‌‏هاى غیر قطعى زیادى در روایات آمده است؛ از جمله: خروج مردى هاشمى، بر پا شدن پرچم‌‏هاى سیاه در خراسان، جنگى جهانى و... .

اما برخى نشانه‌‏ها هستند که از آنها به عنوان نشانه‏‌هاى قطعى ظهور یاد می‌‏شود که عبارت‌اند از: جنبش ارتجاعى سفیانى، نداى روح‌بخش آسمانى، قتل نفس زکیه و... .

پاسخ تفصیلی

از آن‌جا که سؤال فوق بسیار کلى و مجمل است و مشخص نشده است که کدام جنبه از شئونات زندگى امام عصر(عج) مورد سؤال و بحث است، بر آن شدیم تا نیم نگاهى گذرا بر زندگى امام دوازدهم(عج)، برخى از پیش گویی‌‏هاى قرآن و روایات درباره‏‌ی آن‌حضرت، و در پایان اشاره‏‌اى به علایم ظهور حضرت داشته باشیم.

امام دوازدهم هم نامِ رسول گرامى اسلام(ص)؛ یعنى "محمد"[1] است، ولى طبق فرمایشات امامان معصوم(‏ع) از ذکر نام وى نهى شده است. او القاب بسیارى؛ مانند مهدى، منتظر،[2] صاحب العصر و... دارد. امام زمان در سال 255 ق،[3] در شهر سامرا، به دنیا آمد. پدر بزرگوارش امام یازدهم، حسن عسکرى(ع) و مادر محترمش نرجس[4] نام دارد.

داستان تولد امام مهدی(عج) منحصر به کتاب‌ها و منابع شیعى نبوده، بلکه در مدارک معتبر اهل‌تسنن[5] و حتى فرق و مذاهب غیر اسلامى، به عنوان یک اصل مسلم، قلمداد شده است. هر چند که برخى تعصبات قومى - مذهبى موجب شد تا در تعیین مصداق منجى آخر الزمان، نزد متفکران فِرق غیر مسلمان، اختلافاتى رخ دهد.

اما در تبیین مرحله‏‌ی اوّل بحث، باید بگوییم که زندگى امام دوازدهم(ع) به چهار دوره‏‌ی اساسى تقسیم می‌‏شود:

  1. دوره‏‌ی قبل از غیبت صغرا، 2. دوره‌ی غیبت صغرا، 3. دوره‏‌ی غیبت کبرا، 4. دوران فرج و ظهور.

دوره‏‌ی اوّل، از تولد امام(عج) در سال 255 ق، تا سال 260 ق؛ یعنى شهادت پدر بزرگوار آن‌حضرت است که در مجموع پنج سال و اندى است.

در این دوران که زمان رشد و تربیت وى در دامن امام یازدهم(ع) است، باید امام و حجت بعدى که مسلمانان منتظر او بودند و می‌‏دانستند که آخرین امام و منجى بشریت است، به مردم معرفى می‌‏شد. تا شهادت امام یازدهم، موجب تفرقه و اختلاف میان امت نشود.

از این‌رو شاید بتوان مهم‏‌ترین رویدادهاى این دوره را معرفى امام دوازدهم به نزدیکان و بزرگان شیعه و در مرحله‌ی بعد، تبیین غیبت و فلسفه‌ی آن میان مسلمانان دانست.

دوره‌ی دوم از سال 260 ق، پس از شهادت امام یازدهم و به امامت رسیدن امام دوازدهم آغاز شد و تا سال 329 ق، ادامه یافت. این دوره، زمان آماده‌سازى شیعیان، براى غیبت کبرا بود؛ از این‌رو امام(عج) با تعیین چهار نفر از باتقواترین شیعیان، به عنوان وکلاى خود، با مردم گفت‌وگو می‌کرد. آنان عملاً وسیله‌ی ارتباط بین امام و مسلمانان بودند و میان مردم به عنوان نایبان خاص حضرت، شهرت پیدا کردند که نام آنها از این قرار است:

  1. ابوعمر عثمان ابن سعید عمرى،
  2. ابوجعفر محمد ابن عثمان ابن سعید عَمرى،
  3. ابوالقاسم حسین ابن روح نوبختى،
  4. ابوالحسن على بن محمد سمرى (سیمرى)،

نهایتاً زمان این رسیده بود که رابطه‌ی ظاهرى امام با مردم قطع شود و مردم نیز تحت تعالیم امام یازدهم و دوازدهم(‏ع) در دوره‏‌ی اوّل و دوم، آمادگى پذیرش غیبت کبرا، را یافته بودند؛ از این‌رو امام(عج) با نوشتن[6] نامه‌‏اى به على بن محمد، آخرین نایب خود و پیش‌بینى فوت وى، نایب دیگرى تعیین نفرمود و بدین سبب، اتمام دوره‌ی دوم و آغاز غیبت کبرا را اعلام فرمود.

دوره‏‌ی سوم که هم اکنون در آن هستیم، از سال 329 ق، پس از درگذشت على بن محمد، آغاز شد و تا ظهور حضرت ادامه دارد. این دوره، عصر اجتهاد علما و ارتباط قلبى تمام معتقدان به حضرت با وى است. در این دوران، مشکلات مردم، به دست امام(عج) حل می‌‏شود و او در تنگناهاى علمى و لحظات سرنوشت‌ساز مسلمانان، به یارى آنها می‌‏شتابد و کمتر معتقدى به ایشان یافت می‌‏شود که تجربه‌‏اى از عنایات امام عصر(عج) را درباره‏‌ی خود، به خاطر نداشته باشد.

از این‌رو که مردم این دوره از ارتباط مستقیم، با امام خود محروم هستند، حضرتش با نصب نایبان عام؛[7] یعنى دانشمندان و فقهاى شیعه، مردم را در پیش‌آمدهاى جدید، به ایشان ارجاع نموده و از سرگردانى و تحیر نجات داده تا مردم با مراجعه‌ی به آنها، درباره‏‌ی احکام و مسائل روز، کسب تکلیف کنند.

دوره‏‌ی چهارم زندگانى امام عصر(عج) پس از پایان دوره‌‌ی سوم و با ظهور حضرتش آغاز می‌شود. ظهورى که زمان دقیق آن بر همه پوشیده است. همان‌گونه که در بسیارى از روایات بدان اشاره شده، زمان ظهور حضرت، مصادف با نهایت فساد و تباهى در جهان است. به گونه‌‏اى که تنها راه نجات، یک انقلاب جهانى است و چشم امید مردم، فقط به ظهور حضرت است.

در آن هنگام است که به فرموده‌ی خدای متعال، آسانى پس از سختی‌‏ها نمایان می‌‏شود و فرج امام عصر(عج) اتفاق می‌‏افتد. او می‌‏آید و زمین را از ظلم و ستم می‌‏رهاند و دین حقیقى اسلام را که همان مدینه‌ی فاضله است، برپا می‌‏دارد. در آن هنگام مستضعفان نَفَسى تازه می‌‏کنند و فاصله‌‏ها از بین می‌‏رود و تنها ملاک برترى انسان‌‏ها، نه طبقات اجتماعى، نه رنگ و نه اجداد، بلکه تقوا است و بس.

گفته شده است آن‌حضرت نیز، سرانجام مانند پدران پاک خویش به دست فتنه‌‏گران و سودجویان پس از حدود 20 سال حکومت الاهى،[8] به شهادت می‌‏رسد و شهادت او ابتداى رجعت است. بازگشت به عهد صالحان و وارستگان، بازگشت به زمان حسین و عاشوراییان و آن‌روز، روز خدا است.

پس از تبیین ادوار زندگى پر برکت امام عصر(عج) نوبت به تبیین مرحله‌ی دوم بحث؛ یعنى پیش‌‏گویی‌‏هاى قرآنى و روایى درباره‌ی شخصیت و حکومت امام دوازدهم(عج)، می‌‏رسد.

از آن‌جا که عموماً در آیات قرآن، در اخبار غیبى از آینده، به ذکر خصوصیات و ویژگی‌‏ها، اشاره شده و از ذکر مستقیم نام شخص یا مکان، خوددارى می‌‏شود، در آیات مربوط به امام دوازدهم(عج) نیز خصوصیاتى ذکر شده است که عملاً مصداقى جز آن‌حضرت پیدا نمی‌‏کند. از جمله‌ی این آیات می‌‏توان به آیه‏‌ی 5 و 6 از سوره‏‌ی قصص اشاره کرد که خداوند می‌‏فرماید: "و ما اراده کرده‌‏ایم تا بر تضعیف شدگان روى زمین، نعمتی گران ارزانى داریم و آنان را پیشوایان و وارثان گردانیم".

در آیه‏اى دیگر از قرآن کریم آمده است: "او کسى است که رسولش را با هدایت و دینى حق فرستاد. تا دینش را به طور کامل و قوى، بر تمام ادیان، چیره و برتر گرداند".[9]

آیات دیگرى مانند آیۀ 55 سوره‌ی نور و آیه‌ی 105 سوره‏‌ی انبیاء، در شأن امام دوازدهم(عج) نازل شده‏‌اند و مشخص است که اگر مصداق آیات فوق را امام عصر(عج) ندانیم، این آیات صرفاً شعارهایى دور از واقعیت خواهند بود که با اعجاز و صداقت قرآن کریم، سازگارى ندارد.

اما روایاتى که از ناحیه‏‌ی پیامبر اکرم(ص) درباره‌ی ظهور مهدى موعود وارد شده بسیار زیاد است. به گفتۀ شهید محمد باقر صدر(ره)، اگر اخبار رسیده از طریق شیعه و سنى شمارش درآید، در مجموع به بیش از شش هزار روایت درباره‏‌ی امام مهدى(عج) برمی‌‏خوریم،[10] ولى به قصد تبرک به ذکر نمونه‏‌اى از آن بسنده می‌‏کنیم. در حدیثى از حضرت پیامبر(ص)، آمده است: "مهدى از فرزندان من است. براى او غیبتى است... و پس از آن می‌‏آید و زمین را پر از عدل و داد می‌‏کند همان‌گونه که از ظلم و جور پر شده است".[11]

روایات متواتر بسیارى که جاى هیچ‌گونه شک و تردیدى در آنها نیست، در بارۀ امام مهدى(عج) در کتاب‌های اهل‌سنت موجود است، کتاب‌هایى که پیش از تولد امام عصر به وسیلۀ محققان مسلمان تألیف شده‌اند.[12]

اما آخرین محور بحث؛ یعنى علایم ظهور:[13] علایم ظهور حضرت حجت(عج) به دو بخش قربى(غیر قطعى) و قطعى تقسیم می‌‏شوند.[14]

علایم قربى، به علایمى گفته می‌‏شود که حاکى از نزدیک بودن ظهورند. تعداد این علایم بسیار است که برخى از آنها عبارت‌اند از:

  1. خروج مردى هاشمى،
  2. برپا شدن پرچم‏‌هاى سیاه در خراسان،
  3. گرفتن ماه،
  4. بارش بسیار باران،
  5. جنگى جهانى،

علایم قطعى، آن دسته از نشانه‌‏هاى ظهور هستند که یقیناً به لطف خداوند متعال پس از آنها، ظهور اتفاق خواهد افتاد و برخى از آنها از این قرارند:

  1. جنبش ترقى خواهانه‌ی مردم یمن،
  2. جنبش ارتجاعى سفیانى،
  3. نداى روح‌بخش آسمانى،
  4. فرو رفتن زمین،
  5. قتل نفس زکیه،

در پایان گفتنى است که آنچه ذکر شد مورد اجماع و اتفاق تمام علماى اسلامى، اعم از عموم فِرق شیعه و سنى است.


.[1] طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری بأعلام الهدی، ص 417، تهران، دار الکتب الاسلامیة، تهران، چاپ سوم، 1390ق.

.[2] سید محمد کاظم قزوینی،  امام مهدى از ولادت تا ظهور، تحقیق: کرمی، علی و حسینی، محمد، ص 58، قم، الهادی، 1376ش.

.[3] فتال نیشابوری، محمد بن احمد، روضة الواعظین و بصیرة المتعظین، ص 292، انتشارات رضی، قم، چاپ اول، 1375ش.

.[4] همان، ص 283.

.[5] الصواعق المحرقه، ص 208؛ «دیدگاه اهل سنت درباره حضرت مهدی و تفاوت‌های آن با نگاه شیعه»، 1425؛ «روایات مهدوى در منابع حدیثی اهل سنت»، 64958.

.[6] مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 51، ص 361، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

.[7] شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 18، ص 101، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق.

.[8] امام مهدى از ولادت تا ظهور، ص 779.

[9]. توبه، 33؛ فتح، 28؛ صف، 9.

.[10] حمویی جوینی شافعی، ابراهیم بن سعد الدین‏، فرائد السمطین فی فضائل المرتضی و البتول و السبطین و الأئمة من ذریتهم(علیهم السلام)‏، ج 2، ص 335، مؤسسة المحمود، چاپ اول، 1400ق، به نقل از: امام مهدى از ولادت تا ظهور، ص 102.

[11]. پیشوائی، مهدی، سیره‏ پیشوایان، ص 697، قم، قدس، چاپ ششم، 1376ش.

[12]. ر.ک: امام مهدى از ولادت تا ظهور، ص 561 - 464.

.[13] صدر، محمد باقر، امام مهدى حماسه‌‏اى از نور، ترجمه، کتابخانه‏ى بزرگ اسلامى، ص 66، تهران، مؤسسه الامام المهدی، 1398ق.

.[14] نمایه‏هاى: «علایم ظهور حضرت مهدى (عج)»، 49؛ «سقوط نکردن حکومت امام زمان(عج)»، 43؛ «ویژگی‌هاى جامعه بعد از ظهور حضرت مهدى(عج)»، 127.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها