جستجوی پیشرفته
بازدید
85291
آخرین بروزرسانی: 1403/07/30
خلاصه پرسش
منظور از «دابة الارض» در سوره نمل چیست؟
پرسش
تفسیر آیه 82 سوره نمل چیست؟ و منظور از دابة الارض (جنبنده زمینی) در این آیه چیست؟
پاسخ اجمالی

 

واژۀ «دابة»، از نظر معنا، جنبنده‌ای است که قابل اطلاق بر انسان و غیر انسان است. امّا در این‌که «جنبندۀ زمینى» در آیۀ شریفه چه موجودی است و برنامه و رسالت او چگونه است؟ قرآن به صورت سربسته بیان کرده و می‌گوید: موجود متحرّک و جنبنده‌‏اى است که در آستانه رستاخیز، خدا او را از زمین ظاهر می‌کند. او با مردم سخن می‌گوید و سخنش این است که مردم به آیات خدا ایمان نمی‌آورند.

بدیهى است با شرایطی که در آن زمان رخ خواهد داد، و کلامی که «دابّة الارض» می‌گوید، منکران به خود می‌آیند و از گذشتۀ تاریک خویش پشیمان می‌شوند، ولى چه سود که راه بازگشت بسته است.

در بارۀ جزئیّات و ویژگی‌های «دابّة الأرض» به پاسخ تفصیلی مراجعه کنید.

 

پاسخ تفصیلی

آیات قبل از آیه 82 سورۀ نمل، سخن از کفّاری بود که با بی‌صبرى انتظار وقوع قیامت را داشتند و به پیامبر(ص) می‌گفتند:

چرا این عذاب ها را که به ما وعده می‌دهى دامن ما را نمی‌گیرد؟! و چرا قیامت برپا نمی‌شود؟!

خداوند با چند آیه از جمله آیۀ 82 سورۀ نمل اشاره به قسمتى از حوادثى دارد که در آستانه رستاخیز صورت می‌گیرد، و سرنوشت دردناک این منکران لجوج را مجسّم می‌سازد.[1] خداوند در این آیه می‌فرماید:

«إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ»؛[2] هنگامى که فرمان عذاب فرا می‌رسد و آنها در آستانه رستاخیز قرار می‌گیرند، جنبنده‌‏اى را از زمین، براى آنان خارج می‌کنیم که با آنها سخن می‌گوید، و سخنش این است که مردم به آیات خدا ایمان نمی‌آورند.

منظور از «وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ» در آیه، وقوع رستاخیز و حضور نشانه‌هاى آن است، نشانه‌‏هایى که با مشاهدۀ آن هر کس خاضع و تسلیم می‌شود و یقین پیدا می‌کند که وعده‌هاى الهى حق بوده و قیامت نزدیک است.[3]

واژۀ «دابة»، از نظر معنا، جنبنده‌ای است که قابل اطلاق بر انسان و غیر انسان است؛[4] امّا در این‌که «جنبندۀ زمینى» در آیۀ شریفه چه موجودی است و برنامه و رسالت او چگونه است؟ قرآن به صورت سربسته بیان کرده و می‌گوید:

موجود متحرّک و جنبنده‌‏اى است که خدای متعال در آستانه رستاخیز، او را از زمین ظاهر می‌سازد. او با مردم سخن می‌گوید و سخنش این است که مردم به آیات خدا ایمان نمی‌آورند. بدیهى است با آن شرایط که در آن زمان رخ خواهد داد و کلامی که «دابّة الارض» می‌گوید، منکران به خود می‌آیند و از گذشتۀ تاریک خویش پشیمان می‌شوند، ولى چه سود که راه بازگشت بسته است.

در بارۀ جزئیّات و ویژگی‌های «دابّة الأرض» در روایات و منابع تفسیری، مطالبی گفته شده است که برخی از آنها را بیان می‌کنیم:

  1. گروهى آن‌را یک موجود جاندار و جنبنده غیر عادى از غیر جنس انسان دانسته‏ و معتقدند مصداق این کلمه همان حیوان است.[5] در بعضی از روایات نیز از او با شکلى عجیب یاد شده و ویژگی‌های مختلفی را برای او ذکر کرده‌اند.[6]
  2. جمعى دیگر به پیروى از روایات متعدّد دیگری که در این زمینه وارد شده، او را یک انسان می‌دانند؛ یک انسان فوق العاده؛ یک انسان متحرّک و جنبنده و فعال که در آخر الزمان ظاهر می‌شود و یکى از کارهاى اصلی‌اش جداساختن مسلمانان از منافقین و علامت‌‏گذارى آنها است.[7]

برخی از مفسّران نیز با استناد به روایاتی که در ذیل آیۀ شریفه آمده، قول دوم را پذیرفته‌اند؛ و در تأویل آن به روایاتی تمسّک کرده‌اند که دابة الارض را، شخص امام علی(ع) می‌داند.[8]

گفتنی است؛ احادیث دیگری نیز در این زمینه وجود دارد که می‌‏توان از «دابة الارض» مفهوم کلی‌ترى را استفاده کرد که بر هر یک از پیشوایان بزرگ که در آخر الزمان قیام و حرکت فوق العاده می‌‏کنند و حق و باطل و مؤمن و کافر را از هم مشخص می‌‏سازند، منطبق ‏شود.[9]


[1]. مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏15، ص 547، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1374ش.‏

[2]. نمل، 82.

[3]. تفسیر نمونه، ج ‏15، ص 547.

[4]. قرشى، سید على اکبر، احسن الحدیث‏، ج ‏1، ص 29، تهران، بنیاد بعثت‏، 1377ش.

[5]. صادقى تهرانى، محمد، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، ص 384، قم، مؤلف، چاپ اول، 1419ق.

[6]. ر. ک: ابوالفتوح رازى، حسین بن على‏، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن‏، تحقیق، یاحقی، محمد جعفر، ناصح، محمد مهدی، ج 15، ص 73، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى‏، 1408ق.

[7]. تفسیر نمونه، ج ‏15، ص 552.

[8]. حسینى استرآبادى، سید شرف الدین على‏، تأویل الآیات الظاهرة، ص 399 و 400، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1409ق؛ مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 39، ص 243، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.‏

[9]. تفسیر نمونه، ج ‏15، ص 554.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    800314 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    765235 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    686893 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    661818 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    650340 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    604299 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580812 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    579012 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    565039 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • آیا گفتن اذان و اقامه در نماز واجب است، و آیا می‌توان با یک اذان و اقامه، چند نماز خواند؟
    560313 وضو، اذان و نماز 1388/11/13
    برخی از فقهای گذشته، مثل ابن عقیل و ابن جنید، اذان و اقامه را واجب می‌دانند.[1] اما اکثر مراجع معظم تقلید در احکام اذان و اقامه می‌فرمایند: برای مرد و زن مستحب است پیش از نمازهای یومیّه(نمازهای واجبی که در هر روز خوانده می‌شود) اذان و ...