جستجوی پیشرفته
بازدید
40489
آخرین بروزرسانی: 1391/04/04
خلاصه پرسش
علّت حرام بودن بازی با آلات قمار بدون شرط بندی چیست؟
پرسش
علّت حرام بودن بازی با آلات قمار بدون شرط بندی را به طور تفصیلی توضیح دهید؟
پاسخ اجمالی

هر چیزی را که پروردگار  حکیم دستور به انجامش می دهد در واقع دارای مصلحت و فایده و هر چیزی را که از آن منع می کند و دستور به ترکش صادر می کند، برای بندگانش دارای مفسده و ضرر است. امّا ممکن است عقلِ محدود ما نتواند این مفسده و منفعت را درک کند.

چه بسا در بازی با آلات قمار، حتی بدون شرط بندی نیز مفسده ای وجود داشته که پروردگار حکیم و دانا آن را حرام و از آن نهی کرده است. از جملۀ مفاسد که در قرآن کریم بیان شده، این است که موجب می شود انسان از یاد خدا و نماز غافل شود، و دیگر این که موجب کینه و دشمنی می شود.

دلیلِ حرمت بازی با آلات قمار (حتی بدون شرط بندی)، اطلاق آیات و روایات ناهیه از قمار است که مشروح آن در پاسخ تفصیلی بیان می شود.

پاسخ تفصیلی

برای روشن شدن این مسئله ابتدا باید سه نکته بررسی شود:

الف. مفهوم شناسی قمار

با جست و جو در کلمات فقها و لغت شناسان چنین بدست آمده که در تعریف قمار سه نظریه و دیدگاه به شرح زیر وجود دارد:

1. «قِمار» (به کسر قاف)، عبارت است از رهن بستن و (شرط بندی و تعیین چیزی) بر بازی با اسباب و وسایلی که برای قمار کردن ساخته و آماده شده اند.[1] مثل نرد، شطرنج و...

2. «قمار»، عبارت است از بازی با اسباب و وسایلی که برای قمار کردن هستند حتی اگر رهن و گرو گذاری و کسب درآمد به وسیلۀ آن در بین نباشد.[2]

3. «قمار» -بر وزن «فِعال» (از وزن های باب مفاعله) - مصدرِ «قامر» است و به معنای بازی کردن برای غلبه بر یکدیگر و برد و باخت؛ چه با ابزار و وسایلی که ساخته و آماده شده اند برای قمار مثل نرد، شطرنج یا با ابزاری که جزو وسایل قمار نیستند، مانند گردو و انگشتر است.[3]

ب. وسایل قمار

اسباب و وسایلی که با آن قمار صورت می گیرد بر دو گونه اند:

1. گاهی ساخته شده اند تا با آن قمار شود مثل نرد، شطرنج و تاس.

البته ممکن است وسیله ای در دوره ای جزو ابزار و وسایل قمار باشد، اما با گذشت زمان و در عرف مردم از این عنوان خارج گردد، که چه بسا دربارۀ شطرنج این امر گفته شده و عده ای از فقها[4] معتقدند اگر بر اثر مرور زمان و شرایط موجود، شطرنج از ابزار قمار بودن خارج شود و یک بازی و ورزش فکری شمرده شود، و برد و باختی در بین نباشد، بازی با آن حرام نیست.

 2. گاهی برای قمار کردن آماده و ساخته نشده اند، ولی به این منظور از آنان استفاده می شود؛ مثل انگشتر و گردو، تخم مرغ و... .

ج. بازی با وسایل قمار در بیان فقها

اگرچه در تعریف «قمار» سه دیدگاه وجود دارد، اما منظور از آلات و وسایل قمار، مطلقِ ابزار و وسایلی نیست که برای برد و باخت از آن استفاده می شود، بلکه ابزار و وسایلی است که معروف و متداول برای استفاده در قمار است و برای همین مقصود ساخته شده اند.[5]

دلایل حرمت بازی با وسایل قمار

اکنون به بحث از دلیل حرمت بازی با ابزار و وسایل قمار پرداخته می شود.

هر چیزی را که پروردگار  حکیم دستور به انجامش می دهد در واقع دارای مصلحت و فایده و هر چیزی را که از آن منع می کند و دستور به ترکش صادر می کند، برای بندگانش دارای مفسده و ضرر است. امّا ممکن است عقلِ محدود ما نتواند این مفسده و منفعت را درک کند.

چه بسا در بازی با آلات قمار، حتی بدون شرط بندی نیز مفسده ای وجود داشته که پروردگار حکیم و دانا آن را حرام و از آن نهی کرده است. از جملۀ مفاسد که در آیۀ «یُرِیدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَ الْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ»[6] بیان شده، این است که موجب می شود انسان از یاد خدا و نماز غافل شود، و دیگر این که موجب کینه و دشمنی می شود.

بحث از دلایل حرمت بازی با وسایل قمار در چهار صورت ذیل بیان می شود:

1. بازى با ابزار قمار به همراه شرط بندی: در این صورت هم بازی حرام بوده و هم آنچه شرط شده است؛ به دلیل اجماع و تواتر اخبار؛[7] زیرا قدر متیقّن از ادلۀ حرمت قمار چه از آیات[8] چه از روایات،[9] بازی با وسایل قمار همراه با برد و باخت است.[10]

2. بازى با ابزار قمار بدون شرط بندی: در این قسم بین فقها اختلاف نظر وجود دارد. گروهی از فقها آن را مطلقا حرام می دانند، چه در شطرنج و نرد، چه در غیر این دو از وسایل دیگر قمار.[11] و به روایاتی استدلال کرده اند که به طور مطلق از بازی با نرد و شطرنج و مانند آن نهی می کنند.[12]

عموم این روایت، حرمت نرد و شطرنج را مقید به برد و باخت و رهن گذاشتن نکرده و دلیل بر حرمت بازی با آلات قمار حتی بدون برد و باخت است.[13]

گروه دیگر، اطلاق آیات و روایات را نپذیرفته و بر آن اشکال وارد کرده اند.[14]

به هر حال، اگر شطرنج، در عرف، از قمار بودن خارج شده باشد، مشمول روایات در نهی آن و حکم حرمت نخواهد بود.

3. این قسم چون مشمول آیات و روایات ناهیه از قمار نمی شود، جایز است.[15]

 

[1]. طریحى، فخرالدین، مجمع البحرین، تحقیق: حسینی، سید احمد، ج 3، ص 463، کتابفروشى مرتضوى، تهران، چاپ سوم، 1375 ش؛ شیخ انصارى، المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، ج 1، ص 371، کنگرۀ جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى، قم، چاپ اوّل، 1415ق.

[2]. محقق کرکى، على بن حسین‌، جامع المقاصد فی شرح القواعد،‌ ج 4، ص 24، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ دوّم، 1414ق.

[3]. ر.ک: شهید ثانی، زین الدین بن على،‌ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، با حاشیه: کلانتر، سیدمحمد، ج 3، ص 216، کتابفروشی داوری، قم، چاپ اول، 1410ق؛ جزائرى، عبد اللّٰه بن نور الدین‌، التحفة السنیة فی شرح النخبة المحسنیة، محقق و مصحح: ریحان مدرس، سید علیرضا، ص 55، محقق کتاب، تهران، چاپ اوّل، بی تا.

[4]. ر.ک: امام خمینی، استفتاءات، ج 2، ص 10، س 21، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ پنجم، 1422ق؛ خامنه ای، حسینی خامنه‌اى، سید على، أجوبة الاستفتاءات،‌ ص 245 و 246، دفتر معظم له، قم، چاپ اول، 1424ق؛ ‌مکارم شیرازی، ناصر، رساله توضیح المسائل،‌ ص 485، انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام، قم، چاپ پنجاه و دوم، 1429ق.   

[5]. ایروانى، باقر‌، دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، ج 2، ص 99، قم، چاپ دوّم، 1427ق.‌

[6]. مائده، 91: «شیطان مى‏ خواهد به وسیله شراب و قمار، در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند، و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد...».

[7]. المکاسب المحرمة و البیع و الخیارات، ج 1، ص 372؛ حسینى روحانى‌، سید صادق، فقه الصادق علیه السلام، ج 14، ص 397،‌ دار الکتاب، مدرسه امام صادق علیه السلام‌،‌ قم،‌ چاپ اول،‌1412ق‌؛ صدر، سید محمّد باقر، ماوراء الفقه، محقق و مصحّح: دجیلی، جعفر هادی، ج 3، ص 171، دار الاضواء للطباعة و النشر و التوزیع، بیروت، چاپ اوّل، 1420ق.

[8]. «اى کسانى که ایمان آورده ‏اید! شراب و قمار و بت ها و ازلام [نوعى بخت ‏آزمایى‏]، پلید و از عمل شیطان است، از آنها دورى کنید تا رستگار شوید»؛ مائده، 90.

[9]. مانند این که امام صادق فرمود: «رسول خدا(ص) از بازی با شطرنج و نرد نهی کردند»؛ کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج 6، ص 437، دارالکتب الإسلامیة، تهران‏، چاپ چهارم، 1407ق.

[10]. دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، ج 2، ص 101. ‌‌

[11]. مانند: بهجت، محمد تقی، استفتاءات‌، ج 4، ص 552، انتشارات دفتر حضرت آیة الله بهجت، قم، چاپ اول، 1428ق؛‌ تبریزى، جواد بن على‌، صراط النجاة، ج 9، ص 240، دار الصدیقة الشهیدة، قم، چاپ اوّل، 1427 ق؛ حسینی شیرازى، سید محمد، إیصال الطالب إلى المکاسب، ج 3، ص 147، منشورات اعلمى، تهران، چاپ اول، بی تا.‌‌

[12]. ر.ک: شیخ حرّ عاملی، محمد بن حسن،‌  هدایة الأمة إلى أحکام الأئمة (منتخب المسائل)، ج 6، ص 60 و 61، مجمع البحوث الإسلامیة، مشهد، چاپ اول، 1412ق.‌

[13]. مصباح الفقاهة (المکاسب)، ج 1، ص 370.

[14]. ر.ک: دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، ج ‌2، ص 101 – 103.

[15]. دروس تمهیدیة فی الفقه الاستدلالی على المذهب الجعفری، ج 2، ص 99؛ ماوراء الفقه، ج 3، ص 171.

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها