جستجوی پیشرفته
بازدید
24074
آخرین بروزرسانی: 1393/03/03
خلاصه پرسش
کدام آیات قرانی، روش تفسیر قرآن به قرآن را تأیید می‌کند؟
پرسش
آیا می‌توان با آیه «أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآن‏» لزوم تفسیر قرآن به قرآن را ثابت کرد؟
پاسخ اجمالی
یکی از آیاتی که به روش تفسیر قرآن به قرآن راه‌نمایی می‌نماید، آیه شریفه «افَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرانَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً کَثیراً» است. از این آیه برداشت می‌شود که اولاً: قرآن به‌گونه‌اى است که فهم عادى بشر به آن می‌رسد و گرنه تشویق به تفکر در آن معنا نداشت.
ثانیاً: آیات قرآن می‌توانند مفسر یکدیگر باشند؛ زیرا یکى از موارد تدبّر آن است که وقتى می‌خواهیم حکمى را از قرآن استنباط کنیم، باید به همه آیاتى که در آن زمینه نازل شده‌اند، توجه کنیم و آنها را به یکدیگر ارجاع دهیم و تنها در این صورت است که مشخص می‌شود آیات با یکدیگر اختلافى ندارند.
 
پاسخ تفصیلی
روش تفسیر قرآن به قرآن، مهم‌ترین شیوه تفسیرى است که هم از خود قرآن و هم از احادیث پیامبر اکرم(ص) و امامان(ع) فهمیده می‌شود. در این روش، اصل در فهم قرآن، رجوع به خود قرآن است و براى فهمیدن مفهوم یک آیه، به آیات دیگر مراجعه می‌شود و حدیث و سخن معصومان(ع) در این روش مبیّن و مؤید است.[1]
الف. آیاتى از قرآن کریم ما را به تفسیر قرآن به قرآن راهنمایى می‌کنند که آیه مورد پرسش یکی از آنها است:
«افَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرانَ وَ لَوْ کانَ مِنْ عِنْدِ غَیْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فیهِ اخْتِلافاً کَثیراً».[2] از این آیه فهمیده می‌شود که اولاً: قرآن به‌گونه‌اى است که فهم عادى بشر به آن می‌رسد و گرنه ترغیب به تفکر در آن معنا نداشت. ثانیاً: آیات قرآن می‌توانند مفسر یکدیگر باشند؛ زیرا یکى از موارد تدبّر آن است که وقتى می‌خواهیم حکمى را از قرآن استنباط کنیم، باید به همه آیاتى که در آن زمینه نازل شده‌اند، توجه کنیم و آنها را به یکدیگر ارجاع دهیم و تنها در این صورت است که مشخص می‌شود آیات با یکدیگر اختلافى ندارند.[3]
همچنین در آیات دیگری می‌خوانیم:
«اللَّهُ نَزَّلَ احْسَنَ الْحَدیثِ کِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِىَ».[4] در این آیه شریفه، قرآن به عنوان کتاب متشابه و مثانى معرفى شده است که برخى از آیات به برخی ‏دیگر شبیه و ناظرند و هر یک از آنها دیگرى را بیان و شرح می‌کند، بدون این‌که اختلافى در آنان یافت شود و یکدیگر را نفى کنند.[5]
«وَ نَزَّلْنا عَلَیْکَ الْکِتابَ تِبْیاناً لِکُلِّ شَىْ‏ءٍ».[6] خداوند در این آیه قرآن را تبیین کننده همه چیز معرفى نموده است، و کتابى که ‏درصدد بیان همه چیز است قطعاً بیان کننده آیات خود نیز هست و این عمل با ارجاع آیات به همدیگر امکان‌پذیر می‌شود.
اوصاف دیگر قرآن، همانند هدایت، نور، بیان، مبین و ذکر نیز بسان کلمه «تبیان» می‌توانند ما را به تفسیر قرآن به قرآن راه نمایند؛ مانند نور که مُظهِر غیر خود است و خود را نیز نشان می‌دهد.
ب. روایات فراوانى داریم که تأکید دارند خود قرآن مفسّر خود است و باید در تفسیر آیات از قرآن استفاده کرد.
امام علی(ع) می‌فرماید: «کتاب خدا بعضى از آن، بعضى را تصدیق [و تأیید] می‌کند».[7] و «بعضى از آیات تفسیر بعض دیگر، و برخى گواه برخى دیگر است».[8]
امام باقر(ع) می‌فرماید: «هیچ مطلبى در کتاب خدا یافت نمی‌شود مگر این‌که در همان کتاب، دلیلى گویا از خداوند بر آن دلالت دارد، از چیزهایى که مردم نمی‌دانند».[9]
امامان معصوم(ع) در عمل، این روش را پیش گرفته و آن‌را به شاگردانشان نیز آموخته‌اند.
علامه طباطبایى(ره)، براى اثبات بهترین روش تفسیرى، یعنى تفسیر قرآن به قرآن، می‌نویسد:
در تفسیر آیات قرآنى یکى از سه ‏راه را در پیش داریم:
1. تفسیر آیه به تنهایى با مقدمات علمى و غیر علمى که در نزد خود داریم.
2. تفسیر آیه به کمک روایتى که در ذیل آیه از معصوم رسیده است.
3. تفسیر آیه با استمداد از تدبّر و استنطاق(به سخن درآوردن قرآن برای خود) معناى آیه از مجموع آیات مربوطه و استفاده از روایت در صورت امکان.
طریق اول، قابل اعتماد نیست و در حقیقت از قبیل تفسیر به رأى می‌باشد مگر در جایى که با طریق سوم توافق کند.
طریق دوم، روشى است که علماى صدر اسلام داشتند و قرن‌ها رایج و مورد عمل بود و تاکنون نیز میان اخباریین اهل سنت و شیعه مورد عمل می‌باشد و طریقه‌اى است محدود در برابر نیاز نامحدود؛ زیرا ما در ذیل شش هزار و چند صد آیه قرآنى صدها و هزارها سؤالات علمى و غیر علمى داریم، پاسخ این سؤالات و حل این معضلات و مشکلات را از کجا باید دریافت نمود؟ آیا به روایات باید مراجعه نمود؟ در صورتى که آنچه نام روایت نبوى می‌شود بر آن گذاشت از طریق اهل سنت و جماعت به دویست و پنجاه حدیث نمی‌رسد، گذشته از این‌که بسیارى از آنها ضعیف و برخى از آنها غیر قابل قبول می‌باشند و اگر روایات اهل بیت را که از طریق شیعه‏ رسیده در نظر آوریم درست است که به هزارها می‌رسد و در میان آنها مقدار قابل توجهى احادیث قابل اعتماد یافت می‌شود، ولى در هر حال در برابر سؤالات نامحدود کفایت نمی‌کند، گذشته از این‌که بسیارى از آیات وجود دارد که در ذیل آن از طریق عامه و خاصه حدیث وارد نشده است.
طریق سوم همان روشى است که پیغمبر اکرم(ص) و اهل بیت او در تعلیمات خود به آن اشاره فرمودند.[10]
 

[2]. نساء، 82: «آیا درباره قرآن نمی‌اندیشند؟! اگر از سوى غیر خدا بود، اختلاف فراوانى در آن می‌یافتند».
[3]. ر.ک: طباطبایى، سیدمحمد حسین، قرآن در اسلام‏، ص 85 – 100، تهران،  ‏دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1353ش.‏
[4]. زمر، 23: «خداوند بهترین سخن را نازل کرده، کتابى که آیاتش [در لطف و زیبایى و عمق و محتوا] همانند یکدیگر است آیاتى مکرّر دارد».
[5]. ر.ک: طباطبایى، سیدمحمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن‏، ج ‏17، ص 255 – 256، قم، اسماعیلیان‏، چاپ دوم، 1371ش.
[6]. نحل، 89: «و ما این کتاب را بر تو نازل کردیم که بیانگر همه چیز است».
[7]. «إِنَّ کِتَابَ اللَّهِ لَیُصَدِّقُ بَعْضُهُ بَعْضاً»؛ شیخ صدوق، التوحید، محقق، مصحح، حسینی، هاشم‏، ص 255، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1398ق.
[8]. «وَ یَنْطِقُ بَعْضُهُ بِبَعْضٍ وَ یَشْهَدُ بَعْضُهُ عَلَى بَعْض»؛‏ شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، صبحی صالح، خطبه 133، ص 192، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[9]. «لَیْسَ شَیْ‏ءٌ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ إِلَّا عَلَیْهِ دَلِیلٌ نَاطِقٌ عَنِ اللَّهِ فِی کِتَابِهِ مِمَّا لَا یَعْلَمُهُ النَّاسُ»؛ برقی، احمد بن محمد بن خالد، المحاسن، محقق، مصحح، محدث، جلال الدین،‏ ج ‏1، ص 270، قم، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1371ق.
[10]. قرآن در اسلام‏، ص 87 – 89.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها