ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُم [1] "مرا به "دعا" یاد کنید، تا شما را به" اجابت" یاد کنم‏".

1. دعا یک نوع کسب قابلیت براى تحصیل سهم زیادتر از فیض بى‏پایان پروردگار است. به عبارت دیگر، انسان به وسیله دعا توجه و شایستگى بیشترى براى درک فیض خداوند پیدا مى‏کند، بدیهى است کوشش براى تکامل و کسب شایستگى بیشتر عین تسلیم در برابر قوانین آفرینش است، نه چیزى بر خلاف آن.

از همه گذشته "دعا" یک نوع عبادت و خضوع و بندگى است، و انسان به وسیله دعا توجه تازه‏اى به ذات خداوند پیدا مى‏کند، و همان طور که همه عبادات اثر تربیتى دارد، دعا هم داراى چنین اثرى خواهد بود.

مواهب الاهى بر حسب استعدادها و لیاقت ها تقسیم مى‏شود، هر قدر استعداد و شایستگى بیشتر باشد سهم بیشترى از آن مواهب نصیب انسان مى‏گردد.

از این رو مى‏بینیم حضرت صادق، امام ششم شیعیان (ع) مى‏فرماید: "در نزد خداوند مقاماتى است که بدون دعا کسى به آن نمى‏رسد". [2]

دانشمندى مى‏گوید: "وقتى که ما نیایش مى‏کنیم خود را به قوه پایان ناپذیرى که تمام کائنات را به هم پیوسته است متصل و مربوط مى‏سازیم". وی همچنین مى‏گوید: "امروز جدیدترین علم یعنى روان پزشکى همان چیزهایى را تعلیم مى‏دهد که پیامبران تعلیم مى‏دادند؛ چرا؟ به علت این که پزشکان روانى دریافته‏اند که دعا و نماز و داشتن یک ایمان محکم به دین، نگرانى و تشویش و هیجان و ترس را که باعث نیم بیشترى از ناراحتی هاى ما است بر طرف مى‏سازد". [3]

2. مفهوم واقعى دعا

پس از آن که دانستیم دعا در مورد نارسایی هاى قدرت ما است، نه در مورد توانایى و قدرت، و به عبارت دیگر، دعاى مستجاب دعایى است که به مضمون: "أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ"، [4] به هنگام اضطرار و عقیم ماندن تمام تلاش ها و کوشش ها انجام گیرد، روشن مى‏شود که مفهوم دعا درخواست فراهم شدن اسباب و عواملى است که از دایره قدرت انسان بیرون باشد آن هم از کسى که قدرتش بى‏پایان و هر امرى براى او آسان است. ولى این درخواست نباید تنها از زبان انسان صادر شود، بلکه از تمام وجود او برخیزد، و زبان در این قسمت نماینده و ترجمان تمام ذرات وجود انسان و اعضا و جوارح او باشد.

قلب و روح از طریق دعا پیوند نزدیک با خدا پیدا کند، و همانند قطره‏اى که به اقیانوس بى‏پایان به پیوند اتصال معنوى با آن مبدأ بزرگ قدرت مى‏یابد.

البته باید توجه داشت که نوع دیگری از دعا هست که حتى در موارد قدرت و توانایى نیز انجام مى‏گیرد، و آن دعایى است که نشان دهنده عدم استقلال قدرت هاى ما در برابر قدرت پروردگار است، و به عبارت دیگر مفهوم آن توجه به این حقیقت است که اسباب و عوامل طبیعى هر چه دارند از ناحیه او دارند، و به فرمان او هستند، اگر به دنبال دارو می رویم و شفا از آن مى‏طلبیم بدان جهت است که او آن اثر را به دارو بخشیده است.

کوتاه سخن اینکه دعا یک نوع خود آگاهى و بیدارى دل و اندیشه، و پیوند باطنى با مبدأ همه نیکی ها و خوبی ها است، لذا در سخنان حضرت على (ع) مى‏خوانیم: "خداوند دعاى غافل‏دلان را مستجاب نمى‏کند" [5] . [6] ‏

با توجه به توضیحاتی که داده شد دعا ارتباط قلبی و روحی است از جانب کسی که تمام وجودش نیاز است به سوی کسی که بی نیاز مطلق است و هر چه که باعث زیاد شدن این ارتباط است مطلوب است (البته به شرط این که از دایره شرع بیرون نباشد).

از آن جا که دعاهای وارده از طرف شیعیان، دعاهایی است که از امامان شیعه که همان اهل بیت پیامبر (ص) هستند، به ما رسیده است، و به سفارش پیامبر (ص) تمسک به آنها و پیروی از آنان باعث نجات است، [7] علاوه این که به اعتراف شیعه و اهل سنت آنان در دعا و نیایش سرآمد انسان ها بوده اند، بدیهی است که دعاهای وارده از طریق آنها به واقع و اجابت نزدیک تر است و این یک فرصت مناسبی است که باید آن را غنیمت شمرد.

برای آشنایی با شرایط دعا می توانید به پاسخ 2145 (سایت: 2269) مراجعه نمایید.