اگرچه خودکفایی نسبی در اقتصاد کشورها امری پسندیده بوده و نیز در آموزه‌های دینی بر تلاش نسبت به کسب روزی حلال سفارش شده است،[1] اما با جست‌وجویی که داشتیم به روایتی برخورد نکردیم که دلالت بر لعنت افرادی کند که چیزی را بخورند که خود نکاشته و چیزی را بپوشند که خود نبافته‌اند.

البته با فرض وجود چنین روایتی، محتوای آن مخالف با آیات قرآن و نیز روایات معتبر دیگر بوده و نمی‌توان بدان استناد کرد.

خداوند در مقام منت‌گذاشتن بر مردم مکه، یکی از نعمت‌های موجود در این شهر را چنین بیان می‌کند:

«... أَ وَ لَمْ نُمَکنْ لَهُمْ حَرَماً آمِناً یجْبى‏ إِلَیهِ ثَمَراتُ کلِّ شَی‏ءٍ رِزْقاً مِنْ لَدُنَّا»؛[2] آیا ما حرم امنى در اختیارشان قرار ندادیم که تمام محصولات و ثمرات از نقاط مختلف به آن‌جا آورده می‌شود و این نوعی رزق و روزی از طرف ما است!

و نیز پروردگار در سوره قریش، تجارت‌های مردم مکه به دیگر مناطق را به عنوان نعمتی از جانب خداوند به آنان یادآور می‌شود.

سیره معصومان(ع) نیز آن بوده که گاه از لباس‌های تهیه شده در مناطق دیگر استفاده می‌کردند:

1. امام صادق(ع) فرمود: «پیامبر(ص) را در سه پارچه کفن کردند که دو پارچه آن از منطقه صحارى(یمن[3]) و یک پارچه حبره(نوعى از برد یمنى[4]) است».[5]

2. امام کاظم(ع) فرمود: «من پدرم را در دو جامه شطوى(نام منطقه‌ای در مصر[6]) که لباس احرامش بود و نیز با یکى از پیراهن‌هاى خودش و عمامه امام سجاد(ع) و بُردى(پارچه‌ای که در یمن بافته می‌شد) که آن‌را به چهل دینار خریده بود، کفن کردم».[7]

علاوه بر این‌که یکی از راه‌های کسب درآمد پیامبر اسلام(ص) و برخی از دیگر، از راه تجارت با سرزمین‌های دوردست بود.[8]

گذشته از همه اینها، این موضوع که تمام مایحتاج خود را – حتی اگر تولید آن، مزیت نسبی نیز نداشته باشد – باید در سرزمین خود تولید کنیم، مخالف با زندگی اجتماعی بشر از دیرباز تا امروز است.[9]

با این وجود، جامعه اسلامی باید در مسیری حرکت کند که از آن توان برخوردار شود که در صورت محاصره و تحریم بتواند نیازهای حداقلی خود را برآورده سازد.

[1]. «اهمیت روزی حلال در اسلام»، 48596؛ «درآمد امامان و انفاق آن»، 11006.

[2]. قصص 57.

[3]. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، محقق، مصحح، میر دامادی، جمال الدین،‏ ج 4، ص 445، بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.

[4]. همان، ج ‏4، ص 159.

[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 400، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[6]. لسان العرب، ج ‏14، ص 433.

[7]. کافی، ج ‏1، ص 476.

[8]. «محل درآمد زندگی پیامبر(ص) بعد از بعثت»، 71665؛ «منبع درآمد هزینه زندگی امامان شیعه»، 26845.

[9]. «زندگی فردی و اجتماعی»، 8351؛ «میزان بی‌نیازی جستن از دیگران»، 83416.