در هیچ سنی و هیچ زمانی تعلیم و تعلم دیر نیست، و به قول معروف ماهی را هر وقت از آب بگیرید تازه است. پیامبر(ص) در این رابطه می‌فرماید: "تحصیل علم بر هر مسلمانی واجب است. آگاه باشید که خداوند دانش پژوهان را دوست دارد".[1] هم‌چنین در روایات دیگری امام صادق‌(ع) می‌فرماید: "تحصیل علم در هر حالی واجب است".[2]

سخن پیامبر(ص) و امام صادق(ع) نشان دهندۀ این مطلب است که سن زیاد مانع تحصیل علم نیست. دانشمندان بزرگ ما همواره تا واپسین لحظات زندگی خود به تحصیل علم و دانش مشغول بودند. از ابورحیان بیرونی نقل شده است که ایشان چند لحظه قبل از وفاتشان به کسب علم و سؤال مشغول بودند، و در پاسخ به این سؤال که این هنگام احتضار چه وقت سؤال است؟ گفتند: اگر این مطلب را بدانم و بمیرم بهتر است یا ندانسته بمیرم؟

اگر چه سخن پیامبر(ص) و امام صادق(ع) تمام علوم را در برمی‌گیرد، ولی علوم دینی از اهمیت بیشتری برخوردارند؛ زیرا تحصیل بعضی از علوم غیردینی مباح، بعضی مستحب و بعضی دیگر واجب است، اما علوم دینی همیشه واجب است، منتها گاهی به صورت واجب عینی و گاهی واجب کفایی.

گزارش شده است، روزی پیامبر(ص) به مسجد رفتند و با دو گروه برخورد نمودند که گروهی در حال تعلیم و تعلم و گروهی در حال عبادت بودند، پیامبر(ص) فرمود: "هر دو گروه به خوبی و نیکی (مشغول) هستند، آن گروه خدا را می‌خوانند و این گروه علم می‌آموزند و به نادانان یاد می‌دهند، این گروه برترند (چون) من برای یاد دادن فرستاده شده‌ام".[3]

در حدیثی دیگر پیامبر(ص) می‌فرماید: "هر کس مرگش فرا رسد، در حالی‌که در جست‌وجوی دانش دینی برای زنده نگه‌داشتن اسلام باشد، فاصلۀ او و پیامبران در بهشت تنها یک درجه خواهد بود".[4]

بنابراین، هیچ زمانی برای آموختن، بویژه آموختن علوم دین دیر نیست.

اما اگر منظور شما از گذشتن سن مشکلات پذیرش حوزۀ علمیه برای افراد با سنین بالا است، باید قبول کنیم که به هر حال هر نظام آموزشی باید مقررات خاص خود را داشته باشد، تا از بی‌قانونی افراد فرصت‌طلب جلوگیری شود. شما می‌توانید با مراجعه به پذیرش حوزه، مشکل خود را مطرح کنید. اگر شرایط آنها را داشتید که رسما پذیرش می‌شوید[5] و در غیر این صورت می‌توانید بدون داشتن پرونده به کسب علوم دینی بپردازید. هم اکنون افراد بسیاری هستند که بدون داشتن پرونده در مدیریت حوزه، به کسب علم مشغول‌اند و از اساتید و امکانات آموزشی حوزه استفاده می‌کنند.

البته مشکلاتی، مانند امرار معاش و مخارج سنگین زندگی، ممکن است فکر شما را مشغول کند، اما در این رابطه نیز روایاتی زیادی است که می‌فرماید: خداوند روزی اهل علم را تضمین کرده است. از جملۀ آنها حدیثی است که پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: "کسی که صبح‌گاه به دنبال علم برود، ملائکة بر او سایه می‌افکنند و در معیشت او برکت داده می‌شود و از روزی او چیزی کاسته نمی‌شود".[6]

البته می‌شود برای کسب در آمد، در کنار تحصیل به کارهای جزئی مشغول شد و نداشتن پرونده در حوزه فقط شما را از مزایای مادی آن محروم می‌کند.[7]

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 30، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. کِتَابُ فَضْلِ الْعِلْمِ. "قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ أَلَا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ بُغَاةَ الْعِلْمِ".

[2]. شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج ‏27، ص 27، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق. قَالَ ابوعبدالله (ع): "طلب العلم فریضة فی کل حال".

[3]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 1، ص 206، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): "... کلا المجلسین الی خیر اما هولاء فیدعون الله و اما هولاء فیتعلون و یفقهون الجاهل هولاء افضل، بالتعلیم ارسلت".

[4]. فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 2، ص 401، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): "من جاءه الموت و هو یطلب العلم لیحیی به الإسلام کان بینه و بین الأنبیاء درجة واحدة فی الجنة ".

[5] برای آگاهی از نحوۀپذیرش در حوزه های علمیه مراجعه شود:

http://hawzahnews.com/ads/modiriyate-hozeh/web/

[6]. بحار الانوار، ج 1، ص 184. قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): "من غدا فی طلب العلم اظلت علیه الملائکة و بورک له فی معیشته و لم ینقص من رزقة".

[7]. «شیوه و روش تحصیل در حوزه‏هاى علمیه ایران»، 1637؛ «برترین اعمال در شب قدر»، 42796؛ «تحصیل در حوزه علمیه و حجاب»، 8651؛ «تحصیل دروس خارج در حوزه های علمیه»، 2227.