جستجوی پیشرفته
بازدید
18809
آخرین بروزرسانی: 1399/09/02
خلاصه پرسش
چرا مسئولیت تمام خطاهای انسان به خود او منتهی می‌شود؟
پرسش
چرا اساساً تمام خطاهای انسان به خود او منتهی می‌گردد؟
پاسخ اجمالی

از میان همۀ موجودات و مخلوقات خدا، انسان تنها موجودى است که آزاد آفریده شده است. در قرآن کریم صدها آیه بر مختار و آزاد بودن انسان تأکید دارد، و این آزاد بودن جزء خلقت و هستى او است و امرى است که به هیچ وجه از انسان جدا نمی‌گردد. پس خود انسان است که اراده می‌‏کند، چه کارى را انجام دهد و چه کارى انجام ندهد.

خداوند از تمام اعمال و کارها و حتی نیت‌های بندگان آگاه است، اما این علم موجب جبر آنها بر کارهایشان نمی‌شود؛ بنابر این، زندگی در این دنیا زندگی در مدرسۀ اراده است و سعادت و شقاوت هر کس به دست خود او است. و او است که باید حرکت کند و از خدا طلب هدایت و توفیق بیشتر نماید. و از این جهت مسئولیت گناه انسان و خطاهایش متوجه خود او است.

پاسخ تفصیلی

برای روشن شدن پاسخ توجه به دو نکته ضروری است:

  1. انسان به عنوان مخلوق و مملوک خدا از میان همۀ موجودات، تنها موجودى است که آزاد آفریده شده است. و در قرآن کریم صدها آیه بر مختار و آزاد بودن انسان تأکید دارد، و می‌فرماید: "و بگو حق از سوى پروردگارتان است، هر کس می‌خواهد ایمان بیاورد (و این حقیقت را پذیرا شود) و هر کس می‌‏خواهد کافر گردد".[1] و باز می‌‏گوید: "ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد و یا ناسپاس".[2] پس خود انسان است که اراده می‌کند، چه کارى را انجام دهد و چه کارى انجام ندهد:

این‌که گویى این کنم یا آن کنم                 این دلیل اختیار است اى صنم[3]

و این آزاد بودن جزء خلقت و هستى او است و امرى است که به هیچ وجه از انسان جدا نمی‌شود.[4]

  1. خداى بزرگ که خالق و مالک همۀ موجودات است، نیرو و توان انتخاب و انجام کار را به انسان بخشیده است و از تمام اعمال و کارها و حتی نیت‌های بندگان آگاه است، اما این علم موجب سلب اختیار از آنها و مجبور کردن آنان به انجام یا ترک کاری نمی‌شود؛ در حقیقت "خدا به طاعت و معصیت بندگان علم دارد و این علم کاشف کردار بندگان است"[5]؛ زیرا خداوند اراده کرده است که انسان در کارهاى اختیاریش با ارادۀ خود منشاء اثر باشد، به صورتی که اگر براى تحقق یک حادثه مثلاً پنج شرط و علت نیازمند باشد، یکى از آن علت‌‏ها اختیار و ارادۀ انسان است، همان‌طوری که برای روشن شدن یک چراغ باید علاوه بر این‌که تمام وسایل لازم، از جمله: کلید، سیم، لامپ، کنتور برق، اتصال سیم به کارخانه و منبع تولید برق و جریان برق در سیم‌‌ها سالم و مهیا باشد. فشار دادن کلید برق نیز اتفاق بیفتد تا لامپ روشن شود، در کارهاى اختیارى ما نیز علاوه بر مهیا بودن همه‌ی مقدمات و شروط، باید کلید که همان اختیار ما است زده شود تا کار به انجام برسد و خداوند خواسته است که انسان با اختیار خود کلید برق حادثه‏‌اى را نزند.[6] ولی خداوند می‌داند که ارادۀ این انسان به انجام تعلق می‌گیرد یا به عدم انجام. اما این علم هیچ منافاتی با اختیار بندگان ندارد.

علاوه بر این‌که خدا برای هدایت انسان پیامبر درونی(عقل سالم و فطری) و پیامبر بیرونی(انبیاء و ائمه(ع) و کتاب و علمای ربانی) را تدارک دیده است تا کسی به بی‌راهه نرود. با این حال مقصر کیست؟ آن‌که صدها چراغ دارد و بی‌راهه می‌رود؟ یا آن‌که از عاقبت کار چنین افرادی آگاه است؟

بی‌گمان مقصر آن کسی است که علی‌رغم صدها چراغ هدایت، برای رسیدن به سر منزل سعادت با اختیاری که خداوند به وی داده، بی‌راهه را انتخاب کرده و با گناه و نافرمانی شقاوت ابدی را برمی‌گزیند.

بنابر این، زندگی در این دنیا زندگی در مدرسۀ اراده است و سعادت و شقاوت هر کس به دست خود او است. و او است که باید حرکت کند و از خدا طلب هدایت و توفیق بیشتر نماید.[7] از این جهت اساسا خطاها و مسئولیت گناهان انسان متوجه خود او است و باید خود پاسخ‌گو باشد. و هر کس نتیجۀ عمل خود را ببیند و اگر غیر از این باشد خلاف عدالت خداوند متعال است.[8]


[1]. کهف، 29.

[2]. انسان، 3.

[3]. مولوى، مثنوى معنوى.

[4]. اقتباس از: «هدایت الهى و اختیار»، سؤال 56.

[5]. طوسی، خواجه نصیر الدین، کشف المراد، ص 230.

[6]. اقتباس از: «انسان و اختیار»، سؤال 51.

[7]. اقتباس از: «علم خداوند و اختیار انسان»، سؤال 2084.

[8]. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: «جبر و اختیار»، سؤال 2035؛ «اختیار انسان و هدایت الهی»، 217؛ «علم خداوند و خلقت انسانهای بد»، سؤال 225.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    799288 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    762653 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    685750 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    661275 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    650043 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    603378 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580640 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    574987 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565643 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564880 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...