ابتدا باید گفت؛ توصیه‌هایی وجود دارد مبنی بر آن‌که عبادات مستحب را باید به گونه‌ای انجام داد تا لذت آن از دست نرود و حالت تکراری و تحمیلی نداشته باشد.[1] و از آن‌جا که زیارت اهل‌بیت(ع) نیز نوعی عبادت مستحب به شمار می‌آید، می‌توان آن‌را نیز مصداقی از مصادیق توصیه بالا دانست که بر اساس آن باید به روشی عمل کرد که زیارت همواره برای انسان جذابیت داشته باشد. البته این موضوع در مورد انسان‌های مختلف، با توجه به ظرفیت‌های آنان متفاوت است.

اما درباره سکونت در شهرهای زیارتی یادآور می‌شویم؛ در انتخاب محل زندگی، تنها مقدّس بودن مکان، کافی نیست و سزاوار است انسان در جایی سکونت داشته باشد که ایمانش در آن‌جا بهتر حفظ شود، همان‌گونه که پیامبر(ص) بخشی از اصحاب خود را از شهر مقدس مکه به حبشه فرستاد و خود نیز به همراه گروهی دیگر به مدینه مهاجرت کردند. طبیعی است که تعیین «جای بهتر برای مؤمنان» در زمان‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد؛ از این‌رو نمی‌توان شهر خاصی را معرفی کرد که تا ابد بهترین مکان برای سکونت مؤمنان باشد.

با ذکر این مقدمات، باید گفت؛ در مورد استحباب سکونت در اطراف مرقد بیشتر ائمه(ع)، روایتی نفیاً و اثباتاً وجود ندارد، جز در مورد شهر کوفه که در نزدیکی نجف بوده و بر سکونت در آن توصیه شده و در مورد شهر کربلا که سفارش شده تا آن‌جا را وطن قرار ندهید:

1. شخصی نزد امام صادق(ع) آمد و عرضه داشت: من زمین‌هایم را فروخته و ثروت زیادی دارم، آیا ساکن مکه شوم؟ امام فرمود: نه! آنان آشکارا نسبت به خدا ناسپاسی می‌کنند! گفت: در (مدینه و ) حرم پیامبر(ص) چطور؟! امام فرمود: اینان بدتر از آنانند! گفت: پس کجا ساکن شوم؟! امام توصیه فرمودند که در عراق و کوفه ساکن شوند؛ زیرا تا شعاع دوازده مایلی[2] آن برکت است و در کنار آن قبری وجود دارد که هیچ بیچاره و غم‌دیده‌ای به آن‌جا نمی‌آید جز آن‌که خداوند وضعیتش را بهتر می‌کند.[3] در مورد این روایت دو نکته قابل توجه است:

الف) با توجه به روایات دیگر مشخص است که مراد قبر امام علی(ع) است که در آن زمان به صورت گمنام در بیابان‌های حوالی کوفه قرار داشت. البته برخی نیز آن‌را به قبر امام حسین(ع) تفسیر کرده‌اند.

ب) در همان زمانی که امام چنین توصیه‌ای می‌فرمود، خود ساکن مدینه بود و این نشان‌گر آن است که نمی‌توان یک نسخه مشابه برای همه افراد پیچید.

2. از امام صادق(ع) نقل شده است: هرکس در کوفه خانه‌ای دارد، حتماً آن‌را نگه داشته باشد.[4]

3. امام صادق(ع) فرمود: «هنگامى که اراده زیارت امام حسین(ع) را نمودید، آن‌حضرت را با حالى غمگین و اندوهناک و ناراحت و ژولیده و گرفته و گرسنه و تشنه زیارت نمایید؛ زیرا حضرتشان در حالی‌که غمگین و ناراحت و ژولیده و گرفته و گرسنه و تشنه بود کشته شد و از آن‌جناب خواسته‏هاى خود را بخواهید و سپس از آن‌جا برگردید و آن مکان شریف را وطن براى خود قرار ندهید».[5]

شاید این‌که توصیه شده تا کربلا به صورت اقامت‌گاه دائمی نباشد، در راستای همان هدف ائمه(ع) است که تلاش داشتند تا موضوع قیام امام حسین(ع) و شهادت آن‌حضرت همواره به صورت موضوعی برجسته‌تر از دیگر موضوعات رخ بنمایاند و جذابیت خود را نیز همواره نگه دارد،[6] که در این صورت شاید بتوان از این مطلب درباره زیارت امام حسین(ع) القای خصوصیت نمود و آن‌را به زیارت سایر معصومین(ع) سرایت داد.

[1]. «عوامل بی‌رغبتی و کسالت در انجام عبادات»، 108414.

[2]. «مقدار فرسخ»، 102494.

[3]. ابن قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، محقق، مصحح، امینی، عبد الحسین، ص 169، نجف اشرف، دار المرتضویة، چاپ اول، 1356ش.

[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 97، ص 385، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، چاپ اول، 1410ق.

[5]. کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‌4، ص 587، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، 1407ق.

[6]. ر. ک: (برپایی مجالس عزا برای امامان(ع) و عزاداری امام حسین(ع) در دهه اول محرم)، 27061.