انتظار فَرَج از دو واژه عربی "انتظار" و "فرج" ساخته شده است.

انتظار در لغت به معنای مراقبت، چشم به راه بودن و نگرانی است.[1] حالتی است که سبب ایجاد آمادگی می شود و ضد آن ناامیدی است. به گشایش و رهایی یافتن از غم و اندوه و گرفتاری فَرَج گفته می شود.[2]

انتظار فرج در کلام اسلامی به معنای امید و آرزوی تحقق پیروزی نهایی حق، صلح و عدالت بر نیروی باطل و گسترش جهانی ایمان اسلامی، استقرار کامل و همه جانبه ارزش‏های انسانی، تشکیل مدینه فاضله و جامعه ایده‏آل توحیدی در تمام گیتی به وسیله شخصیّتی مقدّس یعنی مهدی موعود (عج) است. این انتظار صرف امید و آرزو نیست، بلکه انتظاری است که عمل را به دنبال دارد.

در مفهوم انتظار فرج دو جهت ایجابی و سلبی وجود دارد. نفی ظلم، شرک و فساد از تمام هستی، جهت سلبی و ایجاد جامعه جهانی توحیدی و برقراری عدالت، جهت اثباتی آن است.

اهمیت انتظار فرج

در احادیث به موضوع انتظار فرج توجه ویژه ای شده است، در این روایات به فضیلت انتظار، وظایف منتظران، فوائد انتظار و معنای درست آن پرداخته شده است. برای رعایت اختصار تنها به ذکر چند حدیث بسنده می شود:

1. رسول خدا (ص) می فرماید: "انتظار فرج عبادت است".[3]

2. امام علی (ع) می فرماید: "محبوب ترین اعمال در نزد خداوند انتظار فرج است".[4]

3. امام جواد (ع) می فرماید: "برترین عمل شیعیان ما انتظار فرج است".[5]

منتظران

بیشتر ادیان به مصلح آخر الزمان اعتقاد دارند که در آخر الزمان ظهور می کند و جهان را از عدل و داد پر می کند، هر چند در مصادیق و نام آن مصلح با هم، هم عقیده نیستند.

در دین اسلام همه مسلمانان از صدر اسلام به منجی آخر الزمان در سایه تعلیمات پیامبر اکرم (ص) معتقد هستند و بر این باورند که او از خاندان پیامبر و هم نام وی است، هر چند در برخی مسائل بین آنها پراکندگی عقیده دیده می شود. برای نمونه شیعه معتقد است که او در قرن سوم هجری متولد شد، ولی پس از مدتی از دیده ها غایب شد، ولی بیشتر اهل تسنن می گویند او در آخر الزمان متولد می شود و هنوز به دنیا نیامده است.

همه انبیا، اوصیا و اولیای الاهی هدفشان این بوده است که عدل و داد را در جهان بگسترانند و جامعه توحیدی جهانی ایجاد کنند. جهانی بسازند که مطابق فرامین الاهی اداره شود و حدود الاهی در آن مراعات شود. جهانی که در همه جهات سعادت و خوشبختی دنیوی و اخروی انسان را فراهم سازد. همه انبیا و اولیا آرزوی چنین جهانی را داشته اند و در راستای تحقق آن کوشیده اند. همه این بزرگان الاهی در انتظار چنین روزی لحظه شماری کرده اند و منتظران فرج بوده اند.

هنگامی که یکی از یاران امام صادق (ع) به آن حضرت عرض کرد: چرا ما امروز آرزو داشته باشیم که در زمان ظهور حضرت قائم (ع) از اصحاب آن حضرت باشیم و حال آن که ما امروز امامت شما را درک کرده ایم؟ امام در پاسخ فرمود: "سبحان الله! آیا دوست ندارید که خداوند عزیز و جلیل حق را آشکار سازد و عدالت را در بلاد اظهار کند و حال عموم مردم را بهبود بخشد و بین دل های گوناگون الفت ایجاد کند و خدا در روی زمین معصیت نشود و حدود الاهی پیاده گردد و حق به حق دار برسد ...".[6]

از این حدیث شریف به روشنی فهمیده می شود که همه کسانی که آرزوی پیروزی نهایی حق بر باطل و حکومت جهانی الله را دارند، از منتظران ظهور مهدی موعود (ع) هستند. از امام صادق (ع) روایت شده است که فرمودند: "اگر من آن زمان را درک کنم خود را برای خدمت او آماده می کنم".[7]

یکی از منتظران فرج حضرت مهدی (عج) خود آن حضرت هستند؛ زیرا: اوّلاً انتظار، در روایات ما به عنوان افضل العبادة مطرح شده است و بعید، بلکه محال است که آن وجود عزیز از افضل عبادات غافل و محروم باشد.

ثانیاً: در روایاتی که کلمه فرج آمده، تنها به فرج مؤمنان اشاره ندارد، بلکه فرج امام زمان نیز مورد نظر است یعنی امام زمان، نیز گشایش در کارهای خویش را منتظرند.

بنابراین، خود حضرت مهدی (ع) نیز چون دوست دارند که حکومت توحیدی و الاهی در جهان حکم فرما شود و عدل و داد بر تمام هستی گسترده شود و ظلم و ستم بر چیده شود و همه موجودات به کمال نهایی خود برسند. خود حضرت قائم (ع) از جمله منتظران ظهور هستند، تا به اذن خداوند متعال ظهور کنند و آرزوی همه موحدان را بر آورده سازند.