جستجوی پیشرفته
بازدید
1402
آخرین بروزرسانی: 1402/08/22
خلاصه پرسش
مگر بهشت و دوزخ دارای جایگاه مشخصی نیستند؟! پس معنای این سخن قرآن چیست که می‌فرماید جهنم آورده می‌شود و بهشت به پرهیزکاران نزدیک می‌گردد؟!
پرسش
با توجه به این‌که جهنم و بهشت مکان خاصی هستند، چگونه قابل جابجایی می‌باشند؛ زیرا قرآن می‌فرماید جهنم آورده می‌شود و یا بهشت به پرهیزکاران نزدیک می‌شود؟!
پاسخ اجمالی
  1. خدای متعال در یکی از آیات قرآن در مورد نحوه رویارویی گنه‌کاران با جهنّم در روز رستاخیز می‌فرماید:

 «وَ جی‏ءَ یَوْمَئِذٍ بِجَهَنَّمَ...»؛[1] در آن‌روز، جهنم آورده خواهد شد.

با توجه به آیات دیگری که در این زمینه وجود دارد؛ مانند:

«وَ بُرِّزَتِ الْجَحِیمُ لِلْغاوِینَ».[2]

«لَقَدْ کُنْتَ فِی غَفْلَةٍ مِنْ هذا فَکَشَفْنا عَنْکَ غِطاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ».[3]

گروهی از مفسران معتقدند منظور از آمدن جهنم در روز قیامت، ظاهر شدن آن در برابر دوزخیان است، بعد از آن‌که از دید آنها غایب و پنهان بود. با این نگاه تفسیری، آنان نمی‌پذیرند که جهنم قابل انتقال از مکانی به مکان دیگر باشد.[4]

در طرف مقابل، اما بسیاری از مفسران در تفسیر این آیه، همان معنای ظاهری آن‌را پذیرفته و به روایتی از پیامبر(ص) استناد کرده‌اند که فرمود:

در قیامت، هفتاد هزار فرشته، جهنم را با هفتاد هزار مهار می‌کشند و می‌آورند، در حالی که جهنم سرکشى می‌کند که اگر او را رها کنند همه را آتش خواهد زد... .[5]

البته محتوای این روایت -با فرض پذیرش سند- می‌تواند با توجیهاتی قابل تطبیق با همان تفسیر اول هم باشد.

برخی از مفسران هم گفته‌اند منظور از آمدن جهنم این است که شعله‌های آتش جهنم زبانه می‌کشد و برای بلعیدن کفّار و گناه‌کاران تا صحرای محشر امتداد پیدا می‌کند.[6]

به هر حال نمی‌توان به صورت قطعی اعلام کرد که بهشت و جهنم -حتی اگر اکنون در جایگاه مشخصی باشند- تغییر جایگاهشان از محالات است؛ از این‌رو در نهایت، بعضی اندیشمندان اعتراف کرده‌اند که حقیقت و کیفیت دقیق مسئله قیامت از غیب مکنون الهی بوده و بر ما معلوم نیست.[7]

  1. در مورد نزدیک شدن بهشت به مؤمنان و متقین نیز مسئله همان‌گونه است که در مورد جهنم گفته شد:

 «وَ أُزْلِفَتِ الْجَنَّةُ لِلْمُتَّقین»؛[8] (در آن‌روز) بهشت به پرهیزکاران نزدیک می‌شود.

«وَ إِذَا الْجَنَّةُ أُزْلِفَت».[9] و روزى که بهشت به پرهیزکاران نزدیک شود.

بعضی از مفسران، آیات بالا را این‌گونه معنا کرده‌اند که پرهیزکاران موقعیت خود در بهشت را مشاهده کرده و خوشحال خواهند شد که به زودی در آن جایگاه قرار خواهند گرفت.[10]

برخی دیگر معنای آیه را آن می‌دانند که پرهیزکاران را به بهشت نزدیک می‌کنند، نه آن‌که بهشت به آنها نزدیک می‌شود؛ چون سزاوارتر است که بهشت در جایگاه خودش باشد و در این صورت نیز، آیه از لحاظ معنایی ایراد ندارد؛ زیرا نزدیک‌شدن، موضوعی دوطرفه است و هیچ ایرادی ندارد کسى که به مکه نزدیک می‌شود بگوید: «مکه نزدیک شد!» و این نوع از سخن‌گفتن در میان مردم رواج داشته و غلط به شمار نمی‌آید.[11]

گفتنی است که در مورد واژه «أُزلِفَتِ الجَنَّة»، برخی آن‌را به «نزدیک‌شدن بهشت» معنا نکرده؛ بلکه معنای آن‌را «تزیین‌نمودن بهشت» دانسته‌اند؛ یعنی در روز قیامت، بهشت را برای بهشتیان تزیین و آذین‌بندی خواهند نمود.[12]


[1]. فجر، 23.

[2]. شعراء، 91. «و دوزخ براى گمراهان ظاهر می‌شود».

[3]. ق، 22. «به راستى تو از این غافل بودى پس ما پرده را از (پیش چشم) تو کنار زدیم و امروز چشمت تیزبین است».

[4]. ر. ک: فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج ‏31، ص 159، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق؛ نیشابوری، نظام الدین حسن بن محمد، تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان، تحقیق، عمیرات، شیخ زکریا، ج ‏6، ص 499، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1416ق؛ حقی بروسوی،  اسماعیل، تفسیر روح البیان، ج ‏10، ص 430، بیروت، دارالفکر، بیروت، بی تا.

[5]. ر. ک: قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، ج ‏21، ص 55، تهران، ناصر خسرو، چاپ اول، 1364ش؛ سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 6، ص 349، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، 1404ق.

[6]. حسینی شیرازی، سید محمد، تقریب القرآن إلی الأذهان، ج 5، ص 674، بیروت، دار العلوم، چاپ اول، 1424ق.

[7]. شاذلی، سید بن قطب بن ابراهیم، فی ظلال القرآن، ج ‏6، ص 3906، بیروت، قاهره، دارالشروق، چاپ هفدهم، 1412ق.

[8]. شعراء، 90.

[9]. تکویر، 13.

[10]. ر. ک، مفاتیح الغیب، ج ‏24، ص 518؛ شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق، حسینی ارموی (محدث)، میر جلال الدین، ج ‏3، ص 378، تهران، دفتر نشر داد، چاپ اول، 1373ش.

[11]. ر. ک: سور آبادی، ابوبکر عتیق بن محمد، تفسیر سور آبادی، تحقیق، سعیدی سیرجانی، علی اکبر، ج 3، 1747، تهران، فرهنگ نشر نو، چاپ اول، 1380ش؛ تفسیر روح البیان، ج ‏10، ص 347.

[12]. ر. ک: شوکانی، محمد بن علی، فتح القدیر، ج 5، ص 471، دمشق، بیروت، دار ابن کثیر، دار الکلم الطیب، چاپ اول، 1414ق.                        

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...