آنچه مسلم است، این است که بر اساس آیه ای از قرآن کریم، صریحاً اعلام شده است که پروردگار با دستان خودش، آدم را آفریده است.[1] این آیه قرآنی و محتوای موجود در آن، مورد پذیرش تمام اندیشمندان و مفسران شیعی بوده و جای هیچ شک و شبهه ای در آن نیست.

از طرفی، با جست و جویی اجمالی در روایات، حدیثی که دقیقاً منطبق با متن پرسش شما باشد، مشاهده نشد که اگر در آینده به چنین روایتی برخورد کردیم، در ارتباط با سند آن به گفت و گو خواهیم نشست و شما نیز اگر بخشی از متن عربی روایت مورد نظرتان را در اختیار دارید، آن را برای ما ارسال نموده تا بتوانیم پاسخ دقیق تری ارائه کنیم.

با این وجود، در نگاهی کلی و با بررسی دیگر آیات و روایات، باید گفت: با توجه به مقدمات ذیل، آفریده شدن جسم خاکی حضرت آدم (ع) توسط نور ائمه (ع)، البته با تعریف و توجیه دیگری غیر از آنچه در ذهن عموم مردم می باشد، امکان پذیر خواهد بود و با آیه اشاره شده نیز منافاتی نخواهد داشت.

لطفاً به این مقدمات توجه فرمایید:

1. بر اساس عقیده شیعه و نیز بسیاری از اهل سنت، پروردگار دارای جسم نیست تا بتوانیم برایش اجزائی در نظر گرفته و او را بسان دیگر موجودات تصور کنیم. به همین دلیل، آیاتی که در ظاهر خود نشانگر وجود اجزایی مادی، چون صورت[2]، دست[3]، پا[4]، چشم[5]، گوش[6] و ... برای خداوند است، به معانی باطنی؛ مانند دانش، قدرت، وجود و ... تفسیر و تأویل می شود. به همین دلیل، آفریده شدن آدم به دست پروردگار، نه بدان معنا است که او دستی قابل مشاهده داشته و با آن دستانش آدم را آفریده است، بلکه تفسیرش آن است که دست قدرت خداوند، آدم (ع) را به وجود آورده است.

2. در بسیاری از موارد، خداوند، کارهایی که در ظاهر با دستان بشر انجام شده را به خود نسبت داده و به عنوان نمونه، بیان می دارد که او است که کشتی ها را در اختیارتان قرار داده،[7] با این که می دانیم این کشتی ها در ظاهر به دست خود بشر ساخته شده است!

البته، با توجه به این که قدرت بشر نیز بخشی از قدرت خدا است، فهم چنین استناد و نسبتی دشوار نبوده و به عبارتی، انسان و تمام دست ساخته های او، آفریده پروردگار است.[8]

3. بر اساس برخی روایات، خلقت نور ائمه، پیش از خلقت آدم (ع) بوده است. پیامبر اکرم (ص) می فرماید: "نگامی که آدم (ع) هنوز میان آب و گل بود، من پیامبر بودم".[9] مشابه چنین روایتی، در ارتباط با قدمت امامت امیرالمؤمنین (ع) بر خلقت آدم (ع) نیز وجود دارد.[10] روایات بی شمار دیگری وجود دارند که همین موضوع را با عبارات مختلف اعلام می کنند.

4. بی گمان وجود مقدس امیرالمؤمنین (ع) یکی از نشانه های قدرت الاهی بوده و به همین دلیل، به ایشان، "ید الله" و یا دست خدا نیز گفته می شود. حضرتش در روایتی می فرمایند: "أَنَا عَیْنُ اللَّهِ وَ أَنَا یَدُ اللَّهِ وَ أَنَا جَنْبُ اللَّهِ وَ أَنَا بَابُ اللَّهِ " من چشم خدا، دست خدا، پهلوی خدا و مسیر رسیدن به خدایم.[11]

با توجه به مقدمات فوق، اگر اعتقادی وجود داشته باشد مبنی بر این که حضرت آدم (ع) با دستان امام علی (ع) آفریده شده، معنایش آن است که خداوند، جسم خاکی آدم (ع) را از طریق یکی از تجلیات قدرتش، یعنی نور امیر المؤمنین (ع) که از قبل آفریده شده بود، به وجود آورده است، نه آن که جسم مادی علی (ع) مستقلاً دست به چنین کاری زده باشد.

بر این اساس، با آن که این اعتقاد در آن حد گسترده ای که شما بیان کردید، در میان جامعه وجود ندارد، اما حتی اگر چنین اعتقادی وجود داشته باشد، متناقض با اصول اولیه پذیرفته شده در اسلام نبوده و معتقدان به آن، مشرک و کافر به شمار نخواهند آمد.

با این وجود، اعتقاد به خلقت آدم (ع) با دستان امیر المؤمنین (ع)، از موضوعات غیر قابل انکار در مکتب تشیع نبوده و می توان در ارتباط با آن، مطالعات و بررسی های بیشتری داشت.

در پایان، متشکر می شویم اگر متن عربی حدیث موجود در پرسشتان را برایمان ارسال دارید.