فرق مالیات با زکات و خمس

بین خمس و زکات با مالیات تفاوتهای اساسی وجود دارد، اصولاً مالیات در نظام های دینی یا غیر دینی برای هزینه های جاری دولت ها اخذ می شود که در هر کشور تابع مقررات خاص خود است، در برخی از کشورها برای در آمدهای پایین یا متوسط نیز مالیات وضع شده است. [1] رعایت حداقل های زندگی در پرداخت مالیات در خیلی از کشورها رعایت نمی شود و شاید علت آن عدم امکان رعایت چنین امری باشد، اگر ابتدای مالیات بر حقوق کارمندان دولت، مثلا تا سقف 400 هزار تومان باشد، شخصی که این مقدار حقوق دارد باید مالیات بدهد حال چنین شخصی اگر در شهر های بزرگ زندگی کند وضع زندگی اش با کسی که در شهرهای کوچک تر زندگی می کند فرق دارد، اگر صاحب چند فرزند باشد باز موقعیت دشوار تری دارد و ...،ولی از همه به یک اندازه مالیات کسر می شود.  زکات برای فقر زدایی در جامعه وضع شده است [2] و خمس در قسمی از آن برای فقر زدایی از عده خاصی که بر طبق قوانین شرع زکات دریافت نمی کنند، می باشد [3] و در قسم دیگرش برای رفع مخارج شخص امام و رهبر که مخارج خاص خودش را دارد، است. مسلمانان به خصوص شیعیان که در طول تاریخ به جز در برخی از اعصار محدود، حکومتی نداشته اند، خمس و زکات مال خودشان را پرداخت می کرده اند در زمان امامان معصوم(ع) با توجه به عدم وجود یک حکومت شیعی، خمس و زکات شیعیان پرداخت می شده است. امروزه نیز حکومت اسلامی به عنوان دریافت کننده خمس و زکات مؤمنین شناخته نمی شود بلکه حاصل انجام این گونه از تکالیف مادی به دست مراجع عظام تقلید می رسد. بله احیاناً دولت جمهوری اسلامی در امر تشویق مردم به دادن زکات، برخی از تسهیلات را در نظر گرفته است. [4]

پرداخت زکات و خمس در شرایط معین

با توجه به مطلب بالا، در شرع مقدس اسلام تکالیف مادی از قبیل خمس و زکات در شرایط خاصی واجب شده است، زکات برای خودش نصاب خاصی دارد که اگر موادی که پرداخت زکاتش واجب است به آن مقدار معین نرسد زکات ندارد. به عنوان مثال نصاب پرداخت زکات گوسفند در ابتدای امر چهل گوسفند است یعنی کسی که 39 گوسفند دارد زکاتش بر او واجب نیست و در صورتی که چهل گوسفند هم داشته باشد زکاتش تنها یک گوسفند است. [5] در زکات گندم،جو، کشمش و خرما وزن 270/847 کیلو گرم است، یعنی تا قبل از رسیدن به این مقدار، زکات واجب نیست و در صورت رسیدن به این وزن معمولا [6] یک بیستم آن را باید بدهد به طوری که اگر 900 کیلو گرم خرما داشته باشد تنها 45 کیلو گرم آن به عنوان زکات داده می شود. در مورد خمس هم به همین طریق عمل می شود یعنی شارع مقدس، اوّلیات و ضروریات زندگی،خرج یک سال شخص و خانواده اش و اقلام ضروری و در شأن آنان را در نظر گرفته است. داشتن یک خانه در حد معمولی و در شأن صاحب خانه، داشتن وسیله نقلیه مناسب، داشتن وسایل مناسب خانه، داشتن سفرها و میهمانی های متعارف، خرج خوراک و پوشاک،رفت و آمدها، هزینه بیماری ها و دفن وکفن ها و ... همه این موارد جزء مستثنیات خمس شمرده می شود. [7]

از طرفی باید توجه داشت که عده ای بر خلاف کسانی که مثلا چهل گوسفند دارند، یا هر سال حداقل در حدود 900 کیلو گرم از این گونه غلات برداشت می کنندو زندگی و موقعیتی در حد متوسط دارند، در وضعیت فقیرانه ای زندگی می کنند که توانای تملّک بسیار کمتر از این موارد را ندارند و در هزینه خوراک و پوشاک خود مشکل دارند،آیا زندگی آنان تا تحصیل استاندارد های زندگی در همه سطوح ( استاندارد های یک زندگی متوسط در سطح خانه، ماشین، و...) برای کسانی که باید زکات پرداخت کنند معلق بماند؟ فطرت و وجدان هر انسان منصفی در این گونه موارد پرداخت بخشی از دارائی افراد متمکن برای رفع فقر در جامعه را ضروری می داند، اسلام در پاسخ به همین ندای فطرت و در جهت قانونمند کردن پرداخت ها و دریافت ها، احکامی مالی از قبیل خمس و زکات را تشریع کرده است.

و بالاخره پرداخت خمس و زکات نوعی معامله با خداوند است که قطعا اجر اخروی دارد چرا که زندگی محدود به این دنیا نیست.

بله! نباید تصور کنیم تکالیف مالی وقتی بر ما واجب است که حتما خانه و ماشین و .. داشته باشیم ، خیر! اصلا چنین قانونی اجرایی نیست، هستند کسانی که درآمدهای ملیونی دارند ولی منزل مسکونی ملکی ندارند، هستند کسانی که به خاطر بخل و خساست، خود وخانواده را از یکی زندگی در شأن، محروم می کنند ولی در آمد سالانه بالایی دارند.

بنابراین؛ برای پرداخت خمس و زکات از طرف مسلمانان،حداقل هایی بلکه بیشتر از آن،توسط اسلام رعایت شده است.

نمایه مربوط:

سؤال 8170 (سایت: 8203) (اختلاف فتوا در خمس وام خرید مسکن و ساخت مسکن).