در منابع روایی اهل سنت، احادیثی وجود دارد که به نوعی ناظر به ممنوعیت زیارت قبور برای زنان می باشد.

مضمون یکی از این روایات که از عبدالله فرزند عمرو بن عاص نقل شده این است که ما همراه پیامبر (ص) در مسیری حرکت می کردیم که ناگاه ایشان بانویی را دیدند که گمان می کردیم ناشناس است، اما بعد از رفتن ایشان به سمت آن بانو، فهمیدیم که او، فاطمه زهرا (س) است. پیامبر از دخترش پرسید: ای فاطمه! چه شده که از خانه ات بیرون آمدی؟ ایشان پاسخ داد: شخصی از یک خانواده، فوت شده بود و من دلم به حالشان سوخته و برای عرض تسلیت، همراه آنان حرکت کردم. پیامبر (ص) مجدداً پرسیدند: آیا تا قبرستان همراه آنها بودی؟! ایشان پاسخ دادند که با تمام آنچه از شما در مذمّت این کار شنیده بودم، چگونه به قبرستان می رفتم؟! پیامبر (ص) با شنیدن این پاسخ، فرمودند: اگر به آن جا می رفتی، هرگز داخل بهشت نمی شدی![1]

و یا اینکه در روایت دیگری از ابو هریره نقل شده: لعن الله زوّارات القبور. پیامبر(ص) زنانی که دائما در قبرستان ها هستند[2] را لعن کرده است.[3]

در مذهب شیعه، با توجه به اصول کلی حاکم بر شناخت مفهوم حدیث (درایه) و راویان آن (رجال)، روایات یاد شده از هر دو دیدگاه رجال و درایه، مورد پذیرش نیست.

از نگاه اهل سنت نیز ترمذی، یکی از مؤلفین صحاح سته، ذیل حدیث دوم توضیح داده که برخی دانشمندان بر این عقیده هستند که پیامبر(ص) بعدها زیارت قبور را مجاز اعلام کرده و رخصت ایشان، شامل مردان و زنان خواهد شد[4].

حدیث اول نیز از دیدگاه بسیاری از فقها و دانشمندان اهل سنت ضعیف می باشد.[5]

روایات دیگری که در ارتباط با منع زنان از زیارت قبور در کتب اهل سنت وجود دارد، نمی تواند از لحاظ استنادی، برتر از این دو روایت در نظر گرفته شود.

در این ارتباط، پاره ای از مباحث مطرح شده را به نقل از شوکانی، یکی از اندیشمندان زیدی متمایل به اهل سنت به استحضار می رسانیم:

ایشان ضمن بررسی احادیث وارده در کتب اهل سنت و در ارتباط با زیارت قبور توسط بانوان، اظهار می دارد: اکثریت دانشمندان، فتوا به جواز زیارت قبور در صورت اطمینان از عدم بروز فتنه و مشکلی دیگر داده اند، چون روایتی در صحیح مسلم به نقل از عائشه وجود دارد که او از پیامبر (ص) پرسید که هنگام زیارت قبور، چه دعایی بخوانم و پیامبر (ص) دعایی را به او تعلیم دادند (و از زیارت قبور منع نکردند)[6]، و در موردی دیگر به نقل از صحیح بخاری، پیامبر (ص) خطاب به بانویی که در کنار قبری نشسته و گریه می کرد، بدون آن که او را از اصل زیارت قبور نهی کند، توصیه به صبر و تقوا نمودند.[7]

علاوه بر آن، حاکم نیشابوری نقل می کند که فاطمه زهرا (س) هر هفته به زیارت قبر عمویش حمزه شتافته و در آن جا به نماز و گریه می پرداخت،[8] و ... .

سپس، کلامی از قرطبی، مفسر معروف اهل سنت به این مضمون را نقل می کند که با توجه به این روایات و نیز به دلیل این که زیارت قبور، یادآور مرگ بوده و تفاوتی در این زمینه بین مرد و زن موجود نیست، در صورت فقدان موانع فساد انگیز، به نظر نمی رسد که زیارت قبور برای زنان مانعی داشته باشد. شوکانی، در نهایت این نظریه را، مستدل ترین عقیده موجود ارزیابی نموده و آن را می پذیرد.[9]

با مراجعه به کتاب های اندیشمندان اهل سنت نیز مشاهده می کنیم که بسیاری از آنها نیز به همین نظریه ای که در کتاب شوکانی وجود دارد، متمایل اند.[10]

البته در مقابل، گروهی از اهل سنت، از جمله وهابیان، نظریات دیگری مبنی بر منع زیارت قبور برای زنان دارند که ناشی از اعتماد آنان به احادیثی است که نمونه ای از آنها در اول پاسخ ارائه شده و ملاحظه شد که از ضعف سندی و ساختاری برخوردار بوده و معارض با روایاتی قوی تر می باشند.

در پایان، توجه به این نکته ضروری است که بر اساس روایات شیعه، حضور بانوان در تشییع جنازه ها، قبرستان ها، عیادت مریضان و ...، اگر به دلیل ادای وظیفه انسانی نسبت به افراد جامعه باشد، نه تنها ایرادی نداشته، بلکه مورد تأکید پیشوایان معصوم نیز قرار گرفته است. به روایت ذیل توجه فرمایید:

عبد الله کاهلی نقل می کند که به امام کاظم (ع) عرض کردم: همسرم به همراه همسر یکی از دوستان در عزاداری ها شرکت می کنند و من همواره آن دو را از این کار باز می داشتم تا این که روزی همسرم گفت: اگر این کار، حرام و غیر مشروع است، به ما بگو تا دیگر در این محافل شرکت نکنیم، اما اگر حرام نیست، پس چرا مانع حضور ما در عزاداری ها می شوی؟ اگر ما به مجالس دیگران نرویم، آنها نیز به مراسم ما نخواهند آمد! امام با شنیدن این سخنان، در پاسخ فرمودند که پرسش تو در ارتباط با الزامات اجتماعی است. (آگاه باش که) پدرم (امام صادق ع)، مادرم را به همراه ام فروه (یکی دیگر از همسرانشان)، به این طرف و آن طرف می فرستاد تا وظایف اجتماعی خود را نسبت به مردم مدینه انجام دهند![11]

البته، بانوان باید دقت داشته باشند که حضورشان در این جایگاه ها و مراسمات با متانت کامل بوده و از اقداماتی که سازگاری چندانی با فعالیت های اجتماعی سالم ندارد، خودداری ورزند.

در این راستا، باید دانست که در کتب روایی شیعه نیز، مانند مجامع روایی اهل سنت، روایاتی وجود دارد که بانوان را از شرکت در تشییع جنازه، حضور در قبرستان و ... منع می کند[12]، اما با توجه به سیره عملی افرادی چون فاطمه زهرا(س) و نیز روایاتی که این گونه امور را مجاز می شمرد، روایات ناظر بر منع را باید ناظر به مواردی دانست  که در آن، برخی بانوان، دقت کافی در مراعات شؤون اسلامی نمی کنند و یا اینکه قبرستان ها را اقامتگاه خود قرار می دهند.[13]

بر این اساس، دیدگاه مشترک شیعیان و بسیاری از اهل سنت این است که بانوان نباید هنگام تشییع جنازه ها و نیز زیارت قبور، از رعایت حدود شرعی غافل شده و یا اینکه از زندگی طبیعی فاصله گرفته و مقیم قبرستان ها شوند، اما فواید مثبتی که در زیارت قبور وجود دارد، شامل بانوان نیز شده و به همین دلیل، نباید آنان را از این کار محروم کرد.