لطفا صبرکنید
بازدید
17070
17070
آخرین بروزرسانی:
1397/02/18
کد سایت
fa87185
کد بایگانی
104660
نمایه
منظور از «نشئهی اخری» در آیه 47 سوره نجم
طبقه بندی موضوعی
تفسیر|قیامت|نشانه های برپایی قیامت
اصطلاحات
معاد ، رستاخیز ، آخرت
گروه بندی اصطلاحات
سرفصلهای قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
منظور از «نشئه اخری» یا «نشئه دیگر» در آیات قرآن چیست؟
پرسش
با سلام؛ منظور از «نشئه» در آیه 47 سوره مبارکه «النجم» کدام عالم است؟ و اگر به معنای زندگی است چه نوع حیاتی است؟
پاسخ اجمالی
بیشتر مفسران معتقدند منظور از «نشئه دیگر» در آیه «وَ أَنَّ عَلَیْهِ النَّشْأَةَ الْأُخْرى»،[1] آفرینش دوباره انسان در روز قیامت است. روزی که وقت جزا و پاداش است. اگر در این آیه فرمود ایجاد این نشئه بر عهدهی خدا است، براى این بود که برپایی قیامت، قضاى حتمى الهى بود، و براى این است که خدای متعال وعده چنین نشئهای را داده بود،[2] و وعدههای الهی تخلف ناپذیر است.[3]
به عبارت دیگر، «نشئه اخرى»، یعنى بر خداوند لازم است که روز قیامت مردم را زنده کند تا به پاداش برسند.
اگر گفته شود که لفظ «على» کلمه الزام و ایجاب است، بنابر این چگونه بر خداوند زنده کردن مردگان واجب میشود؟!
پاسخش آن است که خداوند سبحان؛ چون مردم را مکلّف ساخته، ضامن ثواب نیز خواهد بود؛ بنابر این اگر خداوند دردها و مشکلاتی را به مردم میدهد، قهراً ضامن پاداش آن نیز میباشد، و اگر در دنیا پاداش و مکافاتى داده نشد، و مظلوم و ظالم را به حال خود رها ساخت، پس باید سراى دیگرى باشد که در آن پاداش و کیفر و عدل و انصافى برقرار گردد؛ و چون خداوند وعده پاداش و عدل و انصاف را داده است، باید به آن عمل کند.[4]
بنابر این اکثر مفسران برآنند که منظور این آیه زنده شدن انسانها در قیامت برای پاداش و جزا است.
لکن به مناسبت آیهی «وَ أَنَّ إِلى رَبِّکَ الْمُنْتَهى»،[5] برخی مفسران این احتمال را نیز مطرح نمودند که شاید مقصود از «نشئه اخری» کمال روحانى و نشئهی قرب الهى باشد که آن منتها درجه انسانى است، و طریق آن نشئه را بایستی در همین عالم دنیا تحصیل نمود. منتها در آخرت به کمال میرسد؛ از اینرو است که فرمود: «ثُمَّ یُجْزاهُ الْجَزاءَ الْأَوْفى» که جزاء وافى زحمات و کوششهایى را که در مدت عمر در پیمودن راه به سوى حق تعالى کشیده و رنج برده، به طور واضح و روشن میبیند.[6]
البته، برخی با پذیرش نظر مشهور میگویند؛ میتواند مراد از نشئهی اخرى دمیدن روح در بدن انسان بعد از خلق در همین دنیا باشد؛ بنابر این تفسیر، «اخرى» مشتق از «آخر» است، چنانچه در آیه دیگر فرمود: «ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ»؛[7] لذا حاصل کلام این است که خداوند انسان را از نر و ماده آفرید و در آنها روح دمید.[8]
به عبارت دیگر، این آیه تاب چند معنا را دارد که همگی صحیح و با هم در تضاد نیستند و این از زیباییهای قرآن است.
خداوند روح را در انسانها دمید و فصل جدیدی از آفرینش را برای آنان گشود و راه کمال و قرب الهی را برایشان فراهم ساخت و آنان را در روز واپسین دوباره زنده میکند و به جایی که با اعمال و کردارشان تناسب دارد رهنمون خواهد شد.
به عبارت دیگر، «نشئه اخرى»، یعنى بر خداوند لازم است که روز قیامت مردم را زنده کند تا به پاداش برسند.
اگر گفته شود که لفظ «على» کلمه الزام و ایجاب است، بنابر این چگونه بر خداوند زنده کردن مردگان واجب میشود؟!
پاسخش آن است که خداوند سبحان؛ چون مردم را مکلّف ساخته، ضامن ثواب نیز خواهد بود؛ بنابر این اگر خداوند دردها و مشکلاتی را به مردم میدهد، قهراً ضامن پاداش آن نیز میباشد، و اگر در دنیا پاداش و مکافاتى داده نشد، و مظلوم و ظالم را به حال خود رها ساخت، پس باید سراى دیگرى باشد که در آن پاداش و کیفر و عدل و انصافى برقرار گردد؛ و چون خداوند وعده پاداش و عدل و انصاف را داده است، باید به آن عمل کند.[4]
بنابر این اکثر مفسران برآنند که منظور این آیه زنده شدن انسانها در قیامت برای پاداش و جزا است.
لکن به مناسبت آیهی «وَ أَنَّ إِلى رَبِّکَ الْمُنْتَهى»،[5] برخی مفسران این احتمال را نیز مطرح نمودند که شاید مقصود از «نشئه اخری» کمال روحانى و نشئهی قرب الهى باشد که آن منتها درجه انسانى است، و طریق آن نشئه را بایستی در همین عالم دنیا تحصیل نمود. منتها در آخرت به کمال میرسد؛ از اینرو است که فرمود: «ثُمَّ یُجْزاهُ الْجَزاءَ الْأَوْفى» که جزاء وافى زحمات و کوششهایى را که در مدت عمر در پیمودن راه به سوى حق تعالى کشیده و رنج برده، به طور واضح و روشن میبیند.[6]
البته، برخی با پذیرش نظر مشهور میگویند؛ میتواند مراد از نشئهی اخرى دمیدن روح در بدن انسان بعد از خلق در همین دنیا باشد؛ بنابر این تفسیر، «اخرى» مشتق از «آخر» است، چنانچه در آیه دیگر فرمود: «ثُمَّ أَنْشَأْناهُ خَلْقاً آخَرَ»؛[7] لذا حاصل کلام این است که خداوند انسان را از نر و ماده آفرید و در آنها روح دمید.[8]
به عبارت دیگر، این آیه تاب چند معنا را دارد که همگی صحیح و با هم در تضاد نیستند و این از زیباییهای قرآن است.
خداوند روح را در انسانها دمید و فصل جدیدی از آفرینش را برای آنان گشود و راه کمال و قرب الهی را برایشان فراهم ساخت و آنان را در روز واپسین دوباره زنده میکند و به جایی که با اعمال و کردارشان تناسب دارد رهنمون خواهد شد.
[1]. نجم، 47. مشابه این مضمون در آیه 20 سوره عنکبوت نیز تکرار شده است.
[2]. مانند: یونس، 4. «بازگشت همه شما به سوى او است! خداوند وعده حقّى فرموده، او آفرینش را آغاز میکند، سپس آنرا بازمیگرداند، تا کسانى را که ایمان آورده و کارهاى شایسته انجام دادهاند، به عدالت جزا دهد، و براى کسانى که کافر شدند، نوشیدنى از مایع سوزان است و عذابى دردناک، به دلیل آنکه کفر میورزیدند».
[3]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 19، ص 49، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1417ق.
[4]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی، محمد جواد، ج 9، ص 276، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.
[5]. نجم، 42.
[6]. بانوی اصفهانی، سیده نصرت امین، مخزن العرفان در تفسیر قرآن، ج 13، ص 410، تهران، نهضت زنان مسلمان، 1361ش.
[7]. مؤمنون، 14.
[8]. شریف لاهیجی، محمد بن علی، تفسیر شریف لاهیجی، تحقیق، حسینی ارموی (محدث)، میر جلال الدین، ج 4، ص 307، تهران، دفتر نشر داد، چاپ اول، 1373ش.
نظرات