جستجوی پیشرفته
بازدید
16799
آخرین بروزرسانی: 1400/09/09
 
کد سایت fa725 کد بایگانی 678 نمایه اختلاف نظر برخی از مراجع، در برخی از مسائل مشترک
طبقه بندی موضوعی اجتهاد و تقلید
اصطلاحات اختلاف ، تفاوت
گروه بندی اصطلاحات سرفصل‌های قرآنی
خلاصه پرسش
با توجه به اشتراک منابع اجتهاد، علت اختلاف نظر بعضی از مراجع در برخی از مسائل مشترک، چیست؟
پرسش
با توجه به¬ اشتراک منابع اجتهاد، علت اختلاف نظر بعضی از مراجع در برخی از مسائل مشترک، چیست؟
پاسخ اجمالی

وحدت نظر و فتوا در بین مجتهدان و مراجع به چند امر بستگی دارد:

1­. اشتراک منابع اجتهاد، 2. وحدت مبانی در علوم  مقدماتی که اجتهاد به آنها وابسته است. 3. برداشت واحد از منابع اجتهاد، 4. وحدت نظر در تطبیق و تعیین موضوعات خارجی.

در فقه شیعه اگرچه منابع اجتهاد معلوم و معین و بین تمام مجتهدان مشترک است، اما از آن‌جا که مبنای مجتهدان در مسائل علوم مورد نیاز اجتهاد، متفاوت است و قدرت علمی و استعداد و نبوغ آنها هم یکسان نیست، برداشت آنان از منابع، یکسان نیست. برخی از اختلاف فتواها از این جهت است. هم‌چنین در تعیین و تشخیص موضوعات، که یک کار کارشناسی است، ممکن است اختلاف نظرهایی وجود داشته باشد که باعث شود فتوای بعضی از مراجع باهم اختلاف داشته باشد.

با توجه به همه‌ی این امور، باز مسائل اختلافی و اختلاف در فتوا، نسبت به موارد اتحاد و اشتراک در فتوا بسیار کم و ناچیز است.

پاسخ تفصیلی

«اجتهاد»، از ریشه‌ی «جهد» به فتح «جیم»،[1] در لغت به معنای تحمل سختی‌ها و هم‌چنین از ریشه «جُهد» به ضم «جیم»[2] به معنای قدرت و توانایی است. و در اصطلاح فقها، یعنی به کار بردن حداکثر تلاش و کوشش علمی برای استنباط و به دست آوردن حکم شرعی از منابع و ادلّه‌ی آن است. بنابراین، وحدت نظر و وحدت فتوا در بین مجتهدان به چند امر بستگی دارد:

  1. اتحاد و اشتراک منابع اجتهاد،
  2. وحدت مبانی در علوم مقدماتی که اجتهاد به آنها وابسته است.
  3. برداشت واحد از منابع اجتهاد،
  4. تعیین و تشخیص دقیق موضوع و وحدت نظر در آن.

در فقه شیعه، اگر چه منابع اجتهاد(قرآن، سنت، عقل) در بین تمام مجتهدان، مشترک است و همه آنها را معتبر می‌دانند، ولی برای برداشت و استفاده و استنباط از این منابع، علوم دیگری؛ نظیر ادبیات عرب، آشنای با محاورات عرفی زمان معصوم(ع)، منطق، علم اصول فقه، علم رجال، آگاهی به قرآن و حدیث و...[3] نیاز است که هر فقیه باید علاوه بر آگاهی بر این دانش‌ها، در تمام مسائل آنها دارای مبنا باشد تا بتواند از این علوم در طریق برداشت از منابع اجتهاد بهره‌مند شود؛ مثلا در استفاده از احادیث و روایات ممکن است یک مجتهد بر طبق مبنایی که در علم رجال پذیرفته است، روایتی را از نظر سند غیر قابل اعتماد بداند و به آن استناد نکند و در آن مسئله جز این روایت، روایات و دلیل دیگری نباشد، پس این فقیه نمی‌تواند در آن مسئله فتوا دهد. در حالی‌که بعضی دیگر با صحیح دانستن سند همان روایت، به آن استناد کرده و فتوا می‌دهند. هم‌چنین استعداد و قدرت تجزیه و تحلیل همه‌ی مجتهدان یکسان نیست. بر این اساس، هر یک از مجتهدان ممکن است برداشت جداگانه‌ای از آیات و روایات داشته باشند. هم‌چنین ممکن است مجتهدی یک شیء معین را موضوع و مصداق یک حکم خاص بداند، در حالی‌که مجتهد دیگر، این نظر را نداشته باشد.

هر یک از این موارد، به تنهایی می‌تواند موجب اختلاف در فتوای مجتهدان شود، ولی با این همه، موارد اختلاف فتوا در بین مجتهدان بسیار اندک است که آن هم بیشتر در جزئیات مسائل است. اما در اکثر مسائل - با توجه به این‌که نزدیک به 3000 مسئله در توضیح المسائل مجتهدان وجود دارد، و مسائل جدید و استفتائات فراوانی که قابل شماره نیست؛ چرا که مسائل فراوانی وجود دارد که تابع زمان و نیازهای انسان‌ها است.- مجتهدان دارای نظر واحد و فتوای یکسان هستند.


[1]. جزری، ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، ج 1، ص  319 - 320، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ اول، 1367ش.

[2]. همان.

[3]. ر. ک: هادوی تهرانی، مهدی، مبانی کلامی اجتهاد، ص 19- 20، قم، خانه خرد، چاپ دوم، 1381ش؛ ر. ک: «مبانی صدور فتوا»، 524؛ «اجتهاد و قیاس»، 9036؛ «تاریخچه فقه و فقاهت در شیعه»، 30242.

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها