جستجوی پیشرفته
بازدید
4806
آخرین بروزرسانی: 1400/06/11
خلاصه پرسش
آیا بر اساس آیه‌ی 110 سوره‌ی یوسف، پیامبران نیز می‌توانند از یاری و رحمت خدا ناامید شوند؟! آیا این گناهی کبیره نیست و با عصمت آنان منافات ندارد؟!
پرسش
سلام؛ در سوره‌ی یوسف آیه ی 110 آمده تا پیامبران ناامید شدند. مگر ناامیدی کفر و گناه کبیره نیست؟
پاسخ اجمالی

خداى متعال براى دل‌دارى پیامبر اسلام(ص) بعد از آن‌که در آیاتی از سوره‌ی یوسف(ع)، سرگذشت پیامبران پیشین با امت‌هایشان؛ مانند قوم عاد، ثمود و... را بیان نمود، در ادامه می‌فرماید:

«حَتَّى إِذَا اسْتَیْأَسَ الرُّسُلُ وَ ظَنُّوا أَنَّهُمْ قَدْ کُذِبُوا جاءَهُمْ نَصْرُنا ...»؛[1] چون پیامبران نومید شدند و یقین کردند که آنها را تکذیب می‌کنند، یاریشان کردیم و هر کس را که خواستیم نجات دادیم و عذاب ما از مردم گناه‌کار بازگردانیده نشود.

در مورد این آیه، مفسران دیدگاه‌هایی را مطرح کرده‌اند؛ مانند:

  1. کلمات «یأس» و «استیئاس» هر دو به یک معنا است؛ اما بعید نیست «استیئاس» از جهت این‌که از باب استفعال است، به معناى نزدیک شدن به یأس باشد، به جهت ظاهر شدن آثار و نشانه‌‏هاى آن. و در عرف نیز نزدیک شدن به یأس و ناامیدی را هم یأس می‌گویند، با آن‌که در واقع، یأس حقیقى و قطعی رخ نداده است.
  2. جمله‌ی «حَتَّى إِذَا اسْتَیْأَسَ ...»، متعلق غایتى است که از آیه‌ی قبلى استفاده می‌شد، و معناى مجموع آن این است که پیامبرانی که سرگذشت آنها را بیان کردیم، مردانى بودند مانند تو از اهل آبادی‌ها، این رسولان، قوم خود را همچنان دعوت می‌کردند، و مردم نیز، همچنان لجاجت نموده، و پیامبران آنان را به عذاب خدا هشدار می‌دادند و آنان نمی‌پذیرفتند، تا آن‌که رسولان از ایمان آوردن قوم خود مأیوس شدند (و یا نزدیک بود مأیوس شوند) و مردم گمان کردند آن‌کس که به پیامبرشان گفته عذابى دردناک در انتظارشان خواهد بود دروغ گفته است. در این هنگام بود که ما به یارى پیامبران آمدیم، پس هر کس را خواستیم نجات دادیم، و آنها همان مؤمنان بودند، و عذاب سخت ما از قوم مجرم درنگذشت و همه را فرا گرفت.

مأیوس شدن پیامبران از ایمان آوردن قوم خود در این آیه، همان معنایى است که در داستان حضرت نوح(ع) آمده است: «وَ أُوحِیَ إِلى‏ نُوحٍ أَنَّهُ لَنْ یُؤْمِنَ مِنْ قَوْمِکَ إِلَّا مَنْ قَدْ آمَنَ»؛[2] به نوح وحی شد که از قوم تو دیگر کسى ایمان نمی‌آورد، مگر همان‌‌ها که ایمان آورده‌‌‏اند.[3]

بنابر این، یأس پیامبران در این‌جا یأس و ناامیدی از ایمان آوردن مردم بود، نه یأس از رحمت پروردگار.

  1. برخی هم می‌گویند، منظور از یأس پیامبران، نومیدی از ایمان نیست، بلکه نومیدی از وقوع عذاب بود. گاهى در زمان بعضى از پیامبران چنین اتفاق می‌افتاد که پیامبرى با استناد به وحى الهى به کافران زمان خود، وعده عذاب می‌داد، ولى تحقق آن به طول می‌انجامید و آن پیامبر و پیروان او از نزولِ قریب الوقوع عذاب بر کافران مأیوس می‌‌‌‏شدند. البته چنین نبود که پیامبر به کلى از تحقق آن وعده ناامید شود؛ چون یقین داشت که دیر یا زود تحقق خواهد یافت، بلکه ناامیدى پیامبر از قریب الوقوع بودن آن و نزول عذاب در آینده نزدیک بود. همزمان با پیدا شدن حالت ناامیدى در پیامبران، مردم و کافران که می‌‌‌‏دیدند خبرى از عذاب موعود نیست، به تکذیب پیامبران می‌‌‌‏پرداختند و گمان می‌‌‌‏کردند که به آنها وعده‌ی دروغ داده شده است.[4]

گفتنی است که «ظن» در این‌جا همچنان‌که برخی از مفسران گفته‌اند به معنای یقین است؛ چون رسالت پیامبران تبلیغ دین است تا جایی که یقین پیدا کنند که مردم ایمان نمی‌‌‌آورند،[5] و هنگامی که چنین شد خداوند پیامبران را یارى می‌‌نمود و بر آن مردم عذاب می‌‌فرستاد.

بنابر این، تنها یأس از رحمت پروردگار است که گناه کبیره شمرده می‌شود و هر ناامیدی را نمی‌توان گناه به شمار آورد. و بر اساس آنچه که بیان شد، پیامبران از رحمت خدا مأیوس نشدند، بلکه از این‌که مخاطبانشان هدایت شوند، ناامیدشده و یا نزدیک بود که مأیوش شوند.

  1. البته برخی هم گفته‌اند؛ از آن‌جا که پیامبران بشر بودند؛ هنگامى که در حالات سخت قرار می‌‌‏گرفتند، و تمام درها ظاهرا به روى آنها بسته می‌‌‏شد و هیچ راه گشایشى به نظر نمی‌‌‏رسید، و فریاد مؤمنانى که کاسه‌ی صبرشان لبریز شده بود، به طور مرتب در گوش آنها نواخته می‌‌‏شد، بی‌‌‏اختیار به ذهن آنها خطور می‌‌کرد که نکند وعده‌‌ی پیروزى خلاف از آب درآید! و یا این‌‌که ممکن است وعده‌ی پیروزى مشروط به شرایطى باشد که حاصل نشده باشد. این تفسیر را به ابن عبّاس منتسب کرده‌‌اند. و می‌گویند وی برای این تفسیر خود به این آیه استدلال می‌کرد: «حَتَّى یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتى‏ نَصْرُ اللَّهِ».[6]

گفتنی است؛ مفسرانی؛ مانند طبرسى و فخر رازى بعد از ذکر این احتمال، آن‌را بعید شمرده‏‌ و معتقد بودند که چنین چیزی از مقام انبیای الهی به دور است.[7]


[1]. یوسف، 110.

[2].هود، 36.

[3]. طباطبائی، سید محمد حسین‏، المیزان فی تفسیر القرآن، ج‏11، ص 279، قم، دفتر انتشارات اسلامی‏، چاپ پنجم‏، 1417ق؛ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه، موسوی همدانی، سید محمد باقر، ج 11، ص 380، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ پنجم، 1374ش.

[4].‏ جعفری، یعقوب، کوثر، ج ‏5، ص 469، قم، هجرت، چاپ اول، 1376ش.

[5]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، تهرانی، شیخ آقابزرگ، تحقیق، قصیر عاملی، احمد، ج 6، ص 207، بیروت، دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.

[6]. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مقدمه، بلاغی‏، محمد جواد، ج 3، ص 271، تهران، ناصر خسرو، چاپ سوم، 1372ش.

[7]. ر. ک: فخرالدین رازی، ابوعبدالله محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، ج 18، ص 521، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ سوم، 1420ق؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‏5، ص 41؛ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏10، ص 99، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...