خدای متعال برای سعادت و خوشبختی انسان قوانین و دستوراتی قرار داده است، اگر کسی به این دستورات عمل کند به سعادت دنیا و آخرت می‌رسد و در صورت مخالفت، خود را از سعادت واقعی محروم می‌کند.

گناه و معصیت به معنای نافرمانی و خروج از طاعت و انجام ندادن امر و فرمان است.[1] گناهان از نظر آثار دنیوی و اخروی و از نظر کیفر و عقوبت با هم تفاوت‌هایی دارند.

تقسیم‌بندی گناهان در قرآن

قرآن کریم شرک را بزرگ‌ترین گناه معرفی می‌کند: «إِنَّ الشِّرْکَ لَظُلْمٌ عَظِیم»؛^[2] شرک ظلم بزرگى است.

در آیه‌ای دیگر خداوند گناهان را به شرک و کمتر از شرک تقسیم کرده است: «خداوند کسی را که به او شرک ورزد نمی‌آمرزد ولی گناهان کمتر از آن‌را برای هر که بخواهد می‌آمرزد».[3]

در همین راستا در جای دیگر می‌فرماید: «کسانی که از گناهان بزرگ و اعمال زشت دورى می‌کنند، جز گناهان صغیره (که گاه آلوده آن می‌شوند)، آمرزش پروردگار تو گسترده است‏».[4]

به عبارت دیگر، خداوند می‌فرماید اگر گناهان بزرگ را ترک کنید خداوند گناهان صغیره‌‌ای که گاه مرتکب می‌شوید را از شما می‌آمرزد. البته این در صورتی است که بر ارتکاب گناه صغیره اصرار نداشته باشند و آن‌را تکرار نکنند.[5]

تقسیم‌بندی گناهان در روایات

در روایات اهل‌بیت(ع) گناهان، به کبیره(بزرگ) و صغیره تقسیم شده است. امام صادق‌(ع) با استفاده از آیات قرآن، گناهان زیر را از گناهان کبیره دانسته است:[6]

ناامیدی از رحمت خداوند (یوسف، 78)، ایمنی از مکر خداوند (اعراف، 99)، عقوق والدین (مریم، 32)، کشتن انسان مؤمن (نساء، 93)، نسبت ناروا به زن پاکدامن (نور، 23)، خوردن مال یتیم (نساء، 10)، فرار از جهاد (انفال، 16)، رباخواری (بقره، 277)، زنا (فرقان، 68 - 69)، خیانت (آل عمران، 161)، نپرداختن زکات واجب (توبه، 35)، سحر (بقره، 102)، سوگند دروغ برای گناه (آل عمران، 77)، پیمان‌شکنی (بقره، 27).[7]

از نظر عقوبت در دنیا نیز گناهان مراتب مختلف دارند. عقوبت برخی؛ مانند قتل عمد، زنای محصنه و ... اعدام است و عقوبت بعضی دیگر؛ مانند زنای غیر محصنه، شرب خمر و ... تازیانه است و... .[8] برای برخی از گناهان؛ مانند روزه‌خواری،  شکستن عهد و قسم و ... جریمه‌هایی؛ مانند روزه و یا اطعام به فقرا مقرر شده است.[9]

اما در مورد مقایسه‌ی رتبه‌ی زنا با موسیقی باید گفت؛ هرچند رتبه‌ی زنا به مراتب بالاتر از گوش دادن به موسیقی حرام است؛ چون از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: غناء(موسیقی) نردبان زنا است. و امام صادق(ع) می‌فرماید: «خانه‌ای که در آن غنا باشد از فساد و فحشا مصون نخواهد بود».[10]

در این دو روایت، وارد شدن در غناء و موسیقی مقدمه‌ی گناه زنا دانسته شده است، ولی دلیلی بر این مطلب نیافتیم که عقوبت زنا سی و چهار برابر عقوبت گوش دادن به موسیقی(غنای حرام) باشد.

گفتنی است که هر چند در فرهنگ اسلام گناهان دارای مراتب هستند، ولی باید توجه داشت که گناه هرچند کوچک باشد نسبت به مقام پروردگار متعال، بزرگ است.

در این زمینه امام باقر(ع) می‌فرماید: «به کوچکی گناه نگاه نکنید، به این بنگرید که در مقابل چه کسی جرأت گناه پیدا کرده‌اید».[11]

[1]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏13، ص 323، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1374ش.

[2]. لقمان،13.

[3]. نساء، 116.

[4]. نجم، 32.

[5]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 288، بَابُ الْإِصْرَارِ عَلَى الذَّنْب‏، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق. «النَّهِیکِیِّ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ الْقَنْدِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَا صَغِیرَةَ مَعَ الْإِصْرَارِ وَ لَا کَبِیرَةَ مَعَ الِاسْتِغْفَارِ».

[6]. شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 15، ص 319 – 320، بَابُ تَعْیِینِ الْکَبَائِرِ الَّتِی یَجِبُ اجْتِنَابُهَا، حدیث 2، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق.

[7]. دهقان، اکبر، یکصدو پنجاه موضوع از قرآن کریم، ص 210-212.

[8]. ماده 83 از قانون مجازات اسلامی، مرتضوی، سید محمد جواد، شرح قانون مجازات اسلامی، ص 51، تهران، مجد.

[9]. توضیح المسائل مراجع، احکام روزه، عهد و ...  

[10]. حسینی، سید مجتبی، پرسش ها و پاسخ ها، ص 22؛ احکام موسیقی، ص 32.

[11]. وسائل الشیعة، ج 15، ص 313؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 74، ص 168، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق؛ دهقان، اکبر، یکصدو پنجاه موضوع از احادیث اهل بیت (ع)، ص 247.