ذات حق تعالی زن و مرد را از جهت جسمی و روحی به گونه ای آفرید که بدون هر یک نه پیدایش و بقای آنان امکان پذیر است و نه نیازهای جسمی و روحی هر یک، بدون دیگری به طور کامل بر آورده می شود و نه تکامل روحی و دینی هر یک به صورت فردی و اجتماعی امکان پذیر است. گویا هر یک پاره ای از یک موجود کامل اند و بدون هم ناقص و نسبت به هم مکمل اند[1].

اطاعت از شوهر در راستای اطاعت از خدا

بنده کامل و مؤمن بنده ای است که در مسیر اطاعت خدا بوده و از خداوند فر مانبرداری کند؛ به عبارت دیگر جایگاه و رتبه انسانی و ایمانی هر شخص بستگی به میزان اطاعت او از خداوند متعال دارد. از این جهت فرقی بین زن و مرد، بزرگ و کوچک (مکلف) نیست از نظر اسلام همه افراد جامعه دو دسته تکلیف دارند: فردی و اجتماعی.

1. تکالیف و وظایفی که شامل عبادات و اخلاقیات فردی مثل نماز (فرادی) روزه، حج، راستی، صداقت و... می شود.

2. این قسم که بیشتر اعمال بندگان و مکلفین را به خودش اختصاص می دهد شامل عبادات، معاملات، اخلاقیات که وظیفه شخص در قبال خانواده (اعم از فرزند، همسر، پدر، مادر و...) و بیرون از خانواده (مثل همسایه، دوستان، همکاران و...) را مشخص می کند، می شود.

آن چه که مربوط به بحث ماست وظایفی است که همسران (زن و مرد) در قبال همدیگر دارند و آن وظایف را خدا برای انسان ها تعیین فرموده است بنا بر این انجام وظایف و تکلیف به اطاعت از خدا بر می گردد؛ مثلا اگر کسی به پدر و مادر مشرک و کافر خود خدمت کند و از ایشان (در غیر معصیت خدا) اطاعت کند این شخص قابل ستایش و تمجید است و عملش ستودنی است نه از آن جهت که از پدر و مادر کافر اطاعت کرده بلکه از آن جهت که در راستای اطاعت خدا گام برداشته و در جهت اطاعت از خدا از ایشان اطاعت نموده است بنابر این اگر زنی به خاطر فرمانبرداری از شوهرش قابل تمجید است می شود گفت که این به خاطر آن است که جامعه کوچک خانواده مثل سایر جوامع نیاز به مدیری دارد و خداوند برای اداره جامعه خانواده او را انتخاب نمود "مردان، سرپرست و نگهبان زنانند"[2] که باید حرف آخر را بزنند. بر این اساس، اگر قیمومیت زندگی زناشوئی به مرد واگذار شده از آن روی است که قیام و دوام زندگی به این بستگی دارد و زن با اطاعت از شوهر (در حدی که شرع مشخص نموده) در حقیقت از خدا اطاعت نموده که این قابل تمجید و ستایش است.   

البته باید توجه داشت که از سویی، واگذاری مدیریت خانواده به مردان بر اساس مصالح و خصوصیاتی بوده است که در مردان وجود دارد و از سویی دیگر، وجود این ویژگی ها در مردان که موجب این حکم شده است دلیل برتری مردان بر زنان نیست.[3]

به عبارت دیگر، خدای متعال با توجه به آفرینش زن و مرد و تفاوت های روحی و جسمی آن دو، حقوق و تکالیف[4] زناشویی و خانوادگی خاصی به صورت مشترک و خاص برای هر یک قرار داده است تا تأمین کننده نیازهای دنیوی و اخروی هر یک به صورت کامل باشد.

در زیر به برخی از این وظایف اشاره می شود:

وظایف زن و مرد در قبال هم دیگر

الف. زن و مرد وظیفه دارند در زندگی مشترک خانوادگی و زناشویی، نسبت به هم خوش رفتار، خوش رو و خوش گو باشند و از هر گونه بدرفتاری، ترش روی و بدگویی دوری نمایند.

ب. زن و مرد باید در پیشبرد و تحکیم زندگی خانوادگی، همکاری و همراهی داشته باشند و معیار این همکاری هم بنابر راهنمائی شرع و انتظار عرف، فرهنگ، زمان، مکان و موقعیت آن دو است. از باب نمونه،‌ اگر عرف خانه داری، بچه داری، شیردهی بچه را به عهده زن می داند و کارهای بیرون خانه را به عهده مرد می داند، ‌هر دو در این امور محوله،‌ همکاری نمایند.

 ج. زن و مرد، هر دو موظف اند در حد توانایی و مقتضای عرف زمان و مکان و موقعیت در رشد و پرورش فرزند، کوشش نمایند.

 د. زن و مرد نباید رابطه نامشروع با فرد دیگری داشته باشند.

 وظایف زن در قبال مرد

الف. پذیرش ریاست شوهر: اگر در زندگی زناشویی و خانوادگی مشکلی و مسئله ای پیش آمد، حل آن با نظر نهایی شوهر است،‌البته این وظیفه شوهر، نباید خارج از حسن معاشرت و معاضدت،‌ شرع و قانون باشد و باعث سوء استفاده شوهر شود .

ب. تبعیت از مرد در محل اقامت و مسکن، مگر این که این اختیار را شوهر به زن واگذار کرده باشد و یا خلاف شأن اجتماعی زن باشد و یا ضرر جانی و جسمی برای زن داشته باشد.

ج. تبعیت از مرد، در خروج از منزل و ورود دیگران به منزل،‌ در حد عرف، مگر این که برای انجام تکالیف دینی مثل حج واجب و یا برای انجام مداوا، یا ماندن در خانه ضرر جانی، بدنی و شرافتی،‌برای زن داشته باشد.

د. تبعیت از مرد در اصل شاغل بودن و نوع شغل، در صورتی که خلاف انتظار عرف زمان، مکان و موقعیت و جنسیت زن باشد.

ه. زن آرایش برای شوهرش نماید و برای غیر شوهرش بوی خوش استفاده نکند و الاّ نماز او مورد قبول واقع نخواهد شد.[5]

وظایف مردان در برابر زنان:

1. رفتار نیکو با زنان:

الف. دوستی با زنان از اخلاق انبیا بود.[6]

ب. اظهار دوستی با زنان، هرگز از یاد آنان نمی رود.

ج. گذشت و بخشش نسبت به زنان، اگر رفتار بدی را مرتکب شدند.

د. خوش رویی و خوش رفتاری با زنان.

ه. ترس از ذات حق تعالی که مبادا، حق زن خود را به جا نیآورد.

2.  الزامات اخلاقی

الف. نگاه به زن به عنوان گل باشد نه خدمت کار، تا طراوت و شادابی آن حفظ شود و کاری فراتر از حد متعارف، از زن خواسته نشود.

ب. مشورت با زن در امور مهمه زندگی.

ج. رعایت اخلاق و حقوق هم بستری با زن.

3. وظایف مالی و پرداخت نفقه:

الف. تهیه غذا، در حد متعارف زمان، مکان و موقعیت متناسب زن.

ب. تهیه پوشاک، در حد متعارف زمان،‌ مکان و موقعیت متناسب زن.

ج. تهیه وسایل بیشتر و بهتر زندگی ، پوشاکی، خوراکی، به ویژه در ایام عید.

د. تهیه وسایل آرایشی و تزیینی، در حد متعارف زمان،‌ مکان و موقعیت متناسب زن.

ه. تهیه مسکن،‌ در حد متعارف زمان، مکان و موقعیت متناسب زن.

و. تهیه لوازم منزل در حد متناسب زمان،‌ مکان و موقعیت متناسب زن.

ز. تهیه خدمتکار، اگر شأن اجتماعی و خانوادگی زن اقتضا دارد یا اگر مریض است[7].

اینها اجمالی از وظایف مشترک زن و مرد و وظایف اختصاصی هر کدام بود خداوند در قرآن می فرماید: "آنچه را رسول خدا براى شما آورده بگیرید(و اجرا کنید)، و از آنچه نهى کرده خوددارى نمایید[8]" و هر کدام از زن و مرد که بیشتر وظایفشان را انجام دهند، در حقیقت بیشتر از خداوند متعال اطاعت کردند پس از این جهت قابل تمجید و ستایش هستند و فرقی بین زن و مرد نیست.