Ətraflı axtarış
Baxanların
13026
İnternetə qoyma tarixi: 2011/11/24
Sualın xülasəsi
Quran nəzərindən İblislə şeytanın fərqi nədir?
Sual
Quran nəzərindən İblisin şeytanla fərqi nədən ibarətdir?
Qısa cavab

Quran ayələrinə əsasən İblis cinlərdən biridir ki, çox ibadət etdiyindən məlaikələrlə ilə bir səviyyədə qərar tutmuşdu. Amma Adəm (əleyhis-salam)-ın xilqətindən sonra Allahın əmr və göstərişi qarşısında üsyankarlıq edərək səcdə etmədiyindən, ilahi dərgahdan qovuldu. Şeytan haqq ilə müxalif olan hər növ tüğyançı varlığa deyilir – istər insanlardan olsun, istər cinlərdən, istərsə də heyvanlardan. İblisi ilahi göstərişlərlə müxalifət və tüğyan etdiyinə görə onu “şeytan” adlandırırlar. Deməli, şeytan həm İblisə, həm də ondan qeyrilərinə aid edilə bilən ümumi bir addır.

Ətreaflı cavab

Cavabı əldə etmək üçün iki kəlməni: şeytan və İblis kəlmələrini bəyan etmək lazımdır.

Şeytan:

Ərəb dilində şeytan sözü müxalifət mənasına olan “şə-tə-nə” kökündən alınmışdır və tüğyançı və müxalif bir varlığa deyilir, istər insanlardan olsun, istər cinlərdən, istərsə də heyvanlardan.[1] Bu kəlmə üç cür işlədilmişdir:

1. “Əlif-lam” artiklı olmadan tək halda və “şeytan” kəlməsi kimi. Bu halda məqsəd qeyri-müəyyən bir şeytan olub cin və insanlardan olan şeytanların hər birinə aid edilə bilər. Aşağıdakı ayə kimi:

وَ مَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرینٌ

“Hər kəs Allahın zikrindən üz döndərsə, onun yanına bir şeytan göndərərik ki, daim onunla yanaşı olar.”[2]

2. Şeytan kəlməsi əlif-lam artikli ilə birlikdə və tək halda. Bu zaman əksər hallarda xüsusi mənada olan İblis mənasına gəlmişdir. O cümlədən, aşağıdakı ayə:

یا بَنی‏ آدَمَ لا یَفْتِنَنَّکُمُ الشَّیْطانُ کَما أَخْرَجَ أَبَوَیْکُمْ مِنَ الْجَنَّةِ

“Ey Adəm övladları! Şeytan sizi əsla aldatmasın! Necə ki, sizin ata-ananızı (aldadaraq) behiştdən çıxartdı.”[3]

Bəzi hallarda da ümumi mənaya gəlmişdir. Aşağıdakı ayə kimi:

الشَّیْطانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَ یَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشاء...

“Şeytan sizi fəqirlik və yoxsulluqla qorxudur, sizi pis və yaramaz işlərə doğru çağırır.”[4]

Bu ayədəki “şeytan” kəlməsinin əvvəlində əlif-lam artiklı ümumi mənaya – cins mənasında işlədilmişdir. Çünki fəqirlikdən qorxutmaq, şəriətə zidd olan işlərə dəvət etmək bəzən insan növündən olan şeytanların vasitəsi ilə də edilir.

3. Cəm halında olan “şəyatin” kəlməsi. Bu da göstərir ki, şeytanın çox müxtəlif nümunələri vardır. Çünki əgər şeytan kəlməsi İblis üçün xüsusi ad (isim) olsaydı, tək halda işlədilməli idi. Bundan əlavə, bəzi ayələrdə “şəyatin” kəlməsindən sonra şeytan cinsinin ixtilaflarına da işarə edilmişdir. Misal üçün aşağıdakı ayə:

وَ کَذلِکَ جَعَلْنا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوًّا شَیاطینَ الْإِنْسِ وَ الْجِن

“Biz beləcə hər bir peyğəmbər üçün insan və cinlərdən olan düşmən – şeytanlar qərar verdik.”[5]

 

İblis:

İblis qəm-qüssə mənasına olan və ümidsizliyin şiddətini, son həddini göstərən “iblas” kəlməsindən alınmışdır. Allah-taala buyurur:

وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُبْلِسُ الْمُجْرِمُون

“Qiyamət bərqərar olan gün yaramaz əməl görənlər qəm-qüssəli və ümidsiz olarlar.”[6]

İblisi buna görə belə adlandırmışlar ki, Allahın rəhmətindən tamamilə naümid olmuşdur. Səbəbi də Onun göstərişləri qarşısında inadkarlıq və tüğyan etməsi idi.

Quran bu barədə buyurur: “Yada salın o zamanı ki, mələklərə dedik: “Adəm üçün səcdə edin!” İblisdən başqa onların hamısı səcdə etdi; o, cinlərdən idi. (Bu işi ilə) Pərvərdigarının fərmanından xaric oldu.”[7]

Allah-taala ondan soruşdu: “Ey İblis! Öz qüdrətimlə yaratdığım bir məxluq qarşısında səcdə etməyinə nə mane olmuşdur?! Təkəbbür etdinmi, yoxsa hamıdan üstün idin?! (Özünü hamıdan üstün hesab etdin?!)” İblis cavabında dedi: “Mən ondan üstünəm, çünki məni atəşdən, onu isə palçıqdan xəlq etmişsən.”[8] Burada Allah-taala onun (mələklərin sırasından) çıxarılmasına əmr etdi[9] və onu mələklərdən ayırdı.[10] Əlbəttə, əvvəlcədən də mələk növündən deyildi. Amma Allah dərgahına yaxınlaşdığına, həddindən artıq itaət və bəndəlik etdiyinə görə mələklərlə bir cərgədə qərar tutmuşdu.[11]

İmam Riza (əleyhis-salam) buyurur: “İblisin adı Hərəs (yaxud Haris) idi. Amma Allahın rəhmətindən məyus və naümid olduğuna görə İblis adlandırılmışdır.”[12]

“Futuhati Məkkiyyə” kitabının müəllifi İbni Ərəbi İblisin belə adlandırılması ilə əlaqədar yazır: “Şeytan adlandırılan ilk şəxs Haris idi. Allah-taalada onu iblas etdi – yəni Öz rəhmətindən məyus etdi.”[13]

Quranda buyurulur: “Allah-taala onu mələklərin cərgəsindən ayırdığı zaman ərz etdi: “Pərvərdigara! Məxluqatı (Qiyamətdə) diriltdiyin vaxta qədər mənə möhlət ver.” Allah-taala buyurdu: “Sənə müəyyən olunmuş bir günə qədər möhlət verildi.”[14]

İblis həmin vaxta qədər sağ qalacağına əmin olduqdan sonra dedi: “Allahım! Sənin izzətinə and olsun ki, bütün insanları azdıracağam – yalnız xalis olan bəndələrindən başqa.”[15]

Məhz bundan sonra Adəm övladının qəddar düşməninə çevrildi. Allah-taalanın Öz bəndələrinə etdiyi ciddi tövsiyələrindən biri bu idi: “Həqiqətən Şeytan (İblis) sizin düşməninizdir, belə isə, onu düşmən hesab edin!”[16]

Əlbəttə, bütün şeytanlar İblisin göstərişlərinə tabe və onun əmr və fərmanları altındadır. Qurani-kərim bu qrupu Şeytanın (İblisin) partiyası (hizbi) və dəstəsi adlandırır: “Şeytan (İblis) onlara hakim kəsildi, sonra Allahın yadını onların qəlbindən çıxartdı. Onlar Şeytanın hizbləridir. Agah olun ki, yalnız Şeytanın hizbi ziyana uğrayar.”[17]

Nəticə

İblis Şeytanın xüsusi adıdır, o, itaətsizlik etdiyinə görə Allah dərgahından qovulmuşdur. Şeytanın ümumi bir məfhumu da vardır və hər növ tüğyançı varlığa deyilir. Bu da həm İblisə, həm də cin və insanlardan, hətta heyvanlardan olan digər şeytanlara da şamildir.



[1] “Əl-müncid” lüğəti

[2] “Zuxruf” surəsi, ayə: 36

[3] “Əraf” surəsi, ayə: 27

[4] “Bəqərə” surəsi, ayə: 268

[5] “Ənam” surəsi, ayə: 112

[6] “Rum” surəsi, ayə: 12, “Müfrədat”, Rağib İsfahani

[7] “Kəhf” surəsi, ayə: 50:

وَ إِذْ قُلْنَا لِلْمَلَئکَةِ اسْجُدُواْ لاَِدَمَ فَسَجَدُواْ إِلَّا إِبْلِیسَ کاَنَ مِنَ الْجِنّ‏ِ فَفَسَقَ عَنْ أَمْرِ رَبِّهِ...

[8] “Sad” surəsi, ayə: 75-76:

قَالَ یَإِبْلِیسُ مَا مَنَعَکَ أَن تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِیَدَىَّ أَسْتَکْبرَْتَ أَمْ کُنتَ مِنَ الْعَالِین‏ * قَالَ أَنَا خَیرٌْ مِّنْهُ خَلَقْتَنىِ مِن نَّارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِن طِینٍ

[9] “Sad” surəsi, ayə: 77-78:

قَالَ فَاخْرُجْ مِنهَْا فَإِنَّکَ رَجِیمٌ * وَ إِنَّ عَلَیْکَ لَعْنَتىِ إِلىَ‏ یَوْمِ الدِّینِ

[10] “ "Təfsiri nümunə", 19-cu cild, səh. 341

[11] “ "Təfsiri nümunə", 12-ci cild, səh. 462

[12] “Səfinətul-bihar”, 1-ci cild, səh. 99

[13] “Əl-futuhatul-Məkkiyyə”, İbni Ərəbi, 1-ci cild, səh. 134

[14] “Sad” surəsi, ayə: 79-81

[15] “Sad” surəsi, ayə: 82-83

[16] “Fatir” surəsi, ayə: 6

[17] “Mücadilə” surəsi, ayə: 19

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Mütərəqqi ilahi-rəhmani idarə sistemində insanın ruhi yüksəliş metodunu bəyan və şərh edin.
    6474 İslam fəlsəfəsi 2012/04/09
    Bu sual ideal cəmiyyət, yaxud xilaskar ideologiyasının barəsində digər bir bəyandır. Əflatunun irəli sürdüyü ideal cəmiyyət insanın “Respublika” kitabında təsvir edilən ən qədim və məşhur yüksəliş modelidir. İslam aləmində Farabi də “İdeal cəmiyyətin əhalisinin rəyləri” adlı kitabında ideal islam hökuməti və onun rəisi ilə əlaqədar bəhs aparmışdır. ...
  • Nə üçün qadın müctəhid ola bilməz?
    8083 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/16
    Din alimlərinin və mütəxəssislərinin qadının müctəhid və hakim olması mövzusunda nəzərləri müxtəlifdir. Həmçinin bu mövzu islam dininin zəruri qanunlarından sayılmır. Qadının müctəhid və şəri hakim ola bilməməsini iddia edənlər də öz növbələrində hədislərə və alimlərin icmasına istinad edirlər. Bunu da qeyd edək ki, bu mövzu olduqca geniş bir mövzudur.Amma biz ...
  • Bilal evlənmişdimi? Əgər cavab müsbətdirsə, onun övladları da var idimi?
    6382 Fiqh tarixi 2011/10/20
    Tarix kitablarında Bilalın evlənməsi ilə əlaqədar müəyyən məqamlar qeyd olunmuşdur. Misal üçün, yazmışlar ki, Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in təklifi və israrı ilə Bəni-Kənanədən olan bir qadınla,[1] bəzi mənbələrə görə isə, Bəni-Zöhrədən olan bir ...
  • Bəhailərin əqidəsinin səhv olması, onların murdar olmasının dəlilini və sadə lövh insanların o əqidədən qəbul etməsinin hökmünü açıqlayın?
    6799 Qədim kəlam 2010/11/10
    Mirzə Hüseynəli Bəhainin (Bəhai məzhəbinin banisi) əqidəsi öz kitablarında buna əsaslanır ki, "ov" və "Əli Məhəmməd bab" ın qiyam etməsiylə islam dini nabud (ləğv) olmuş və həzrət Məhəmməd (s)- in peyğəmbərlik və risaləti sona çatmışdır. Belə bir fikir "bab" qiyamını qəbul edib və vədə verdiyi "ov" həmin ...
  • Dini və Quran fəaliyyətlərində pul və muzd almağın, ümumiyyətlə vacibi kifayi fəaliyyətlərdə pul almağın hökmü nədir?
    7397 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Əgər dini fəaliyyətlər (Qurandan başqa fəaliyyətlər o cümlədən Quran oxumaq və əzbərləmək kimi) vacib işlərdə olarsa; misal üçün namazın vacib məsələlərini öyrətmək kimi, bu fəaliyyətlərdə pul və muzd almağa icazə verilmir. Amma dini fəaliyyətlər müstəhəb işlərdə olarsa, pul və muzd almağın eybi yoxdur. Quran fəaliyyəti, yalnız Quran ...
  • Müntəzər (intizarı çəkilən) Məhdi barəsində şiənin nəzəri nədir?
    9701 Qədim kəlam 2010/11/10
    Yuxarıdakı sual çox külli və ümumi olduğundan, qərara almışıq ki, həzrət Məhdi (əleyhis-salam)-ın həyatı, qeybət dövrünün xəbərləri və zühur əlamətlərinə qısaca işarə etmiş olaq. O həzrətin adı “ م.ح.م.دM.h.m.d”dir. Onun çoxlu ləqəbləri vardır, o cümlədən: Qaim, Müntəzər, Sahibul-əsr və s. O həzrətin əziz atası imam ...
  • Din və mədəniyyətin əlaqəsi necədir?
    13898 Təzə kəlam 2011/02/14
    Din və mədəniyyətin əlaqəsini açıqlamaq, din və mədəniyyətin hədəf, təsir və mahiyyətini dəqiq tanıyarkən mümkündür. Bir dəstə din və mədəniyyət arasındakı bütün əlaqələri inkar ediblər. amma bu baxış düzgün deyil. Əlbəttə bu məsələ aydındır ki, mədəniyyətlərin bəzisi təkamülə yetişmək olan səmavi dinlərin uca hədəflərinə qarşı olduqlarına görə, dinlə uyğun ...
  • "Hər gün Aşura, hər yer Kərbəla" şüarı rəvayət və ya hədisdirmi? Sənəd və etibarı nə dərəcədədir?
    13278 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2011/07/02
    Rəvayi mətnlərində bu cümlənin (Hər gün Aşura, hər yer Kərbəladır) məsumlardan nəql olunan hədis olmasını isbatlayan heç bir sənədə rast gəlmədik. Amma sözügüdən ibarə Kərbəla hadisəsi kolleksiyasından düzgün götürülmüş, imamət xəttini göstərən və bir neçə ibrətli mesajı əhatə edir. Heç bir gün Aşura günü kimi olmayıb və olmayacaq, amma zalımların ...
  • Hansı dəlillərə əsasən Məmun İmam Riza (əleyhis-salam)-ın bayram namazı qılınmasının qarşısını aldı?
    5994 تاريخ بزرگان 2012/03/14
    Məmunun İmam Əli ibni Musər-Riza (əleyhis-salam)-ın imaməti ilə fitr bayram namazı qılınmasının qarşısını almasının ümdə dəlili o həzrətin namaz qılması ilə əlaqədar hökumətə yönələn təhlükə hissi idi. Bu hadisə Mərv (Xorasan) əhalisinin İmam Riza (əleyhis-salam)-ın müsəllaya getməsi xəbərini eşitməklə eyni zamanda hamılıqla evlərindən müsəllaya tərəf axışmaları zamanı ...
  • Müəllimlə tələbənin (orta və ali məktəb tələbəsinin) qarşılıqlı hüquqları hansılardır?
    16999 Əməli əxlaq 2011/10/20
    Müəllimlə şagird və tələbənin qarşılıqlı olaraq çoxlu hüquqları vardır. Onları iki qismə bölmək olar: 1. Müəllimin şagirdə və tələbəyə qarşı vəzifəsi; bunlar əxlaqi, tərbiyəvi, elm və təlim vəzifələrindən ibarətdir.

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164475 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    162599 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119531 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113203 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    109547 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93671 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54717 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53266 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45866 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45520 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...