حجاب و پوشش زن به حدی اهمیت دارد که خداوند متعال در قرآن مجید آن‌را مطرح کرده است. خداوند متعال در سورۀ نور در این باره می‌­فرماید: "به زنان مؤمن بگو که چشمان خود فرو ­گیرند و شرمگاه خود نگه‌دارند و زینت‌های خود را جز آن مقدار که پیدا است، آشکار­ نکنند و روسری‌‌های خود را تا گریبان فرو گذارند و زینت‌های خود را آشکار نکنند، جز برای شوهر خود یا پدر خود و یا ... و نیز چنان پای بر زمین نزنند تا آن زینت که پنهان کرده­‌اند دانسته شود...".[1]

بسیاری معتقدند که صورت و دست‌ها از مچ به پایین(وجه و کفین) از حکم حجاب استثنا شده‌اند و در آیه هم قراینى بر این استثنا وجود دارد؛ از جمله:

الف) استثنای زینت ظاهر در آیۀ فوق، خواه به معناى محل زینت باشد یا خود زینت، دلیل روشنى است بر این‌که پوشاندن صورت و کف دست‌ها لازم نیست.

ب) مفهوم دستور آیۀ فوق در مورد انداختن گوشۀ مقنعه [و روسری] به روى گریبان، که منظور، پوشانیدن تمام سر و گردن و سینه است و سخنى از پوشانیدن صورت در آن نیست، قرینۀ دیگرى بر این مدعا است.[2] شواهد تاریخى نیز نشان می‌دهد که نقاب زدن بر صورت در صدر اسلام جنبۀ عمومى نداشت.[3]

ائمۀ طاهرین(ع) نیز در روایات زیادی، در توضیح و تفسیر این آیۀ شریفه، مقدار لازم حجاب و پوشش واجب را بیان کرده­‌اند. فضیل یسار(از یاران امام صادق) می‌گوید از آن‌حضرت سؤال کردم: آیا ذراعین(از مچ تا آرنج دست) زن، از زینتی که خداوند فرموده است نباید آن‌را برای غیر شوهران­ خود آشکار کنند، محسوب می‌شود؟ حضرت فرمود: "بله و آنچه از بدن از خمار (روسری یا مقنعه) پایین‌تر است از زینت حساب می‌شود...".[4]

هم‌چنین مسعدة بن زیاد نقل می‌کند از امام صادق(ع) در بارۀ زینتی که زن می‌تواند آشکار کند سؤال شد، فرمود: "صورت و کف دست‌ها است".[5]

البته باید به دو نکته توجه داشت:

1. از نظر اسلام، پیدا بودن صورت زن در صورتی اشکال ندارد که بدون آرایش، یا همراه با آرایش­‌های خیلی جزئی که در عرف­ زینت به حساب نمی‌آید، باشد و مفسده‌ای را هم به همراه نداشته باشد.[6]
2. در مواردی که بیان می‌شود پوشیدن وجه و کف دست‌ها لزومی ندارد، به این معنا نیست که نگاه و نظر به آن از طرف مرد اشکالی ندارد؛ چون ملازمه‌­ای بین آن دو نیست و آنچه در این‌جا بدان پرداختیم مسئلۀ اوّل است.[7]

[1]. نور، 31.

[2]. توضیح: در شأن نزول این آیه گفته‌اند که عرب‌ها در آن زمان روسرى و مقنعه‌‏اى می‌پوشیدند که دنبالۀ آن‌را روى شانه‌‏ها و پشت سر می‌‏انداختند، به طورى که مقنعه پشت گوش آنها قرار می‌گرفت و تنها سر و پشت گردن را می‌پوشاند، ولى قسمت زیر گلو و کمى از سینه که بالاى گریبان قرار داشت، نمایان بود. اسلام این وضع را اصلاح کرد و دستور داد دنبالۀ مقنعه را از پشت گوش یا پشت سر جلو آورده و به روى گریبان و سینه بیندازند. نتیجه آن بود که تنها گردى صورت باقى می‌ماند و بقیۀ بدن پوشانده می‌شد.

[3]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 14، ص 450 ، 451، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول، 1374ش.

[4]. "عَنِ الْفُضَیْلِ بْنِ یَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الذِّرَاعَیْنِ مِنَ الْمَرْأَةِ أَ هُمَا مِنَ‏ الزِّینَةِ الَّتِی قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ قَالَ: نَعَمْ وَ مَا دُونَ الْخِمَارِ مِنَ الزِّینَةِ وَ مَا دُونَ السِّوَارَیْنِ"، کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 5، ص 520- 521 تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[5]. "عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ فِی قُرْبِ الْإِسْنَادِ عَنْ هَارُونَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مَسْعَدَةَ بْنِ زِیَادٍ قَالَ: سَمِعْتُ جَعْفَراً وَ سُئِلَ عَمَّا تُظْهِرُ الْمَرْأَةُ مِنْ زِینَتِهَا قَالَ: الْوَجْهَ وَ الْکَفَّیْن". شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 20، ص 202، ح 25429، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق.

[6]. ر. ک: امام خمینی، استفتائات، ج 3، ص 256، سؤال 33و 34؛ توضیح المسائل (المحشى للإمام الخمینی)، ج‏2، ص 929؛ نمایه: زن و آشکار کردن آرایش، سؤال 598 (سایت: 651). (شرح بیشتر در زمینۀ بحث فقهى و روائى این مسئله، در مباحث نکاح در فقه آمده است).

[7]. برای آگاهی بیشتر، ر. ک: مطهری، مرتضی، مسئلۀ حجاب، ص 164- 235.